بزرگنمايي:

راه ترقی - خراسان /تشریح یک ایده در حوزه اقتصاد برق نشان می دهد که می توان با استفاده از ظرفیت ناترازی، الگوی سرمایه گذاری جذاب و کاملاً مردمی برای جبران کمبود برق طراحی کرد.
 ناترازی برق در کمترین میزان، امسال به 20 هزار مگاوات می‌رسد که معادل 30 درصد ظرفیت تولید برق است! در این شرایط، اگر چه زمزمه احداث مزارع تولید برق آن هم عمدتاً در مرکز کشور شنیده می شود، با این حال به نظر می رسد مدل بهینه تر برای توسعه انرژی خورشیدی، گسترش ظرفیت های خانگی است. در این راستا، گفت وگوی خراسان با یکی از کارشناسان ارشد این حوزه نشان می دهد که در صورتی که ذیل یک ایده، تنها 10 درصد خانوارهای کشور، اقدام به نصب صفحات خورشیدی کنند، تا حد زیادی ناترازی برق برطرف خواهد شد. اما مسئله مهم در این میان، کمبود جذابیت ورود به عرصه صفحات خورشیدی برای خانوارهاست. موضوعی که احتمالاً دلیل توفیق نه چندان زیاد طرح خرید تضمینی برق در شرایط کنونی نیز به شمار می رود. ایده مذکور در این راستا الگویی مرکب از برق دولتی و بورسی را مطرح می کند که با یک حساب سرانگشتی می تواند جذابیت خوبی را برای به جریان انداختن سرمایه ها به سوی این حوزه به همراه داشته باشد. کاری که ضمن سودآوری برای مردم در افق کمتر از 5 سال، ناترازی را اگر نگوییم از بین می برد، تا حد قابل توجهی کاهش خواهد داد.
به گزارش خراسان، ورود 10 میلیون نفر به خرید طلای اینترنتی، خرید 16 تن طلای بانک مرکزی در سال گذشته، وجود 34 میلیون گیمر (فعال صنعت گیم با وجود جذابیت های مالی بعضاً دلاری در این صنعت) در ایران نشان دهنده این است که نقدینگی سرگردان در به در به دنبال مکانی برای فرار از تورم و سودآوری است. با این حال، جای بسی تعجب است که در حوزه های ناترازی انرژی کشور که وجه بارز آن‌ها، وجود تقاضاهای بزرگ و در نتیجه پتانسیل شکل گیری قیمت های بازاری جذاب است، هنوز ابزارها و طرح های موثری برای استفاده از ظرفیت های مردمی سرمایه گذاری در تولید برق به کار گرفته نشده اند. حتی در خصوص الزام ساختمان های 4 طبقه به بالا یا با مساحت بیش از هزار متر به نصب سامانه های خورشیدی نیز طبق گزارش 6 بهمن 1403 به استناد نامه وزیر راه به وزیر نیرو، این موضوع فعلاً اجرایی نمی شود.
اشکالات 2 رویکرد توسعه تجدیدپذیرها
بازار
دولت برای رفع ناترازی برق، تلاش های خود را برای گسترش تولید برق در مزارع خورشیدی و همچنین تولید برق منازل افزایش داده است. دو رویکردی که با انتقاداتی روبه رو هستند.
در حوزه مزارع خورشیدی کارشناسان معتقدند یک ایراد موجود لزوم سرمایه گذاری کلان و متمرکز است که ملاحظات خاص خود را دارد. از سوی دیگر از نظر فنی، به دلیل آن که با تغییر شرایط جوی در محدوده مزارع خورشیدی، امکان نوسان تولید برق وجود دارد، تکیه افراطی به این شیوه تامین برق تجدیدپذیر نیز توصیه نمی شود.
اما در خصوص طرح خرید تضمینی برق ساختمان ها، مسئله مهم این جاست که این طرح آن چنان که باید مورد استقبال مردم واقع نشده است. هر چند شاید گفته شود که این اول راه است، با این حال، به نظر می رسد وجود معایبی در طرح دولت، مانع از ورود مطلوب سرمایه های مردمی به حوزه رفع ناترازی برق می شود.
در این راستا، یک اشکال اقتصادی از نظر کارشناسان این است که نرخ خرید برق تضمینی (هر چند نسبتاً بالا و خوب بوده و امسال به بیش از 3800 تومان برای زیر 20 کیلووات هم رسیده است)، به رغم عطش شدید به وجود آمده بر اثر ناترازی، صرفاً با روندی هم پای تورم سالانه افزایش می یابد. همین موضوع موجب می شود تا انگیزه های سرمایه گذاری خرد خیلی بالا نباشد. از سوی دیگر احتمالاً مردم با توجه به تجربه خرید تضمینی گندم و همچنین مواردی هم چون احتمال وجود کسری بودجه دولت و .. کمتر مایل به این هستند که با دولت طرف حساب شوند.
ایده برق دولتی -بورسی راهکاری برای جهش سرمایه گذاری، تولید برق و رفع ناترازی
راهکاری که کارشناسان با توجه به رفع ناترازی برق و کمبود سرمایه گذاری در این حوزه پیشنهاد می دهند، رویکردی است که می توان نام آن را رویکرد دولتی- بورسی در توزیع و فروش برق گذاشت. به این صورت که دولت تا سطح خاصی از مصرف را به عنوان الگوی مصرف برق، مورد حمایت یارانه های انرژی قرار دهد.
طبق آمارهای توانیر، در حال حاضر 75 درصد مشترکان خانگی کمتر از الگو مصرف می کنند. در نتیجه شاید همین حدود الگوی مصرف یا حتی مقداری بیشتر بتواند درصد زیادی از مشترکان را که به احتمال زیاد از دهک های بالا هم نیستند پوشش دهد.
ایده فوق همچنین می گوید برای مصارف بالاتر که به احتمال زیاد عمدتاً شامل مشترکان در دهک های بالا می شود، به جای تعرفه های بالاتر، وزارت نیرو اقدام به راه اندازی بازار برق در بورس متشکل از فروشندگان برق خورشیدی خانگی یا مزارع خورشیدی و خریداران این برق از صنایع گرفته تا دهک های بالای خانگی و تجاری و ... کند. به این ترتیب متقاضیان برق مازاد الگوی مصرف خواهند توانست برق مورد نیاز خود را از این بازار تامین کنند.
ایده برق دولتی-بورسی چه جذابیتی برای مردم می تواند داشته باشد؟
«شعرباف» کارشناس ارشد حوزه برق با تشریح ایده فوق، تاکید می کند که این ایده می تواند برای مردمی که مترصد ورود به بازارهای نامولدی نظیر طلا، سکه، دلار و ... هستند، جذاب باشد.
وی با بیان این که ناترازی بیش از 20 و یا حتی 30 گیگاواتی (هزار مگاواتی) برق در سال جاری، مشکلی ملی بوده و اقدامی بزرگ و گسترده را می طلبد، می افزاید: مسئله بعدی این است که این ناترازی با نرخی در حدود 6 تا 8 درصد سالانه در حال افزایش است.
با این حال در گام اول، با توجه به این که در ایران حدود 30 میلیون منزل مسکونی وجود دارد، در صورتی که از این تعداد، تنها 3 میلیون واحد یعنی کمتر از 10 درصد خانه ها، به طور متوسط 7 یا 8 کیلووات پنل خورشیدی که هزینه اش حدود 300 میلیون تومان است نصب کنند، ظرفیتی در حدود 21 گیگاوات برای تولید برق خورشیدی در کوتاه مدت ایجاد می شود که معادل کمبود برق کنونی است.
این میزان هزینه برای 3 میلیون خانواری که به احتمال زیاد در دهک های بالا قرار می گیرند، فضای لازم (یعنی حدود 80 متر مربع برای تولید 8 کیلووات برق) را دارند و همچنین با توجه به آورده های بعدی این سرمایه گذاری، توجیه و امکان پذیر است.
در خصوص درآمد سرمایه گذاران در چنین طرحی، باید گفت قیمت خرید تضمینی همان طور که بیان شد، امسال 3 هزار و 820 تومان (برای زیر 20 کیلووات) تعیین شده، در حالی که میانگین قیمت برق در بورس انرژی هم اینک در حدود 5 هزار تومان است و پیش بینی هایی برای این که این نرخ در تابستان سال جاری به 8 هزار تومان هم برسد وجود دارد. در نتیجه محاسبات نشان می دهد با اعداد 8 و 5 هزار تومان نرخ برق بورسی به ترتیب در تابستان و زمستان، به طور متوسط در حدود 7 تا 10 میلیون تومان نیروگاه های مذکور ماهانه عایدی برای صاحبان آن خواهند داشت که بیش از سود بانکی بلندمدت بوده و به خصوص نقد است.از منظر بازگشت سرمایه گذاری، باید گفت با توجه به موارد ذکر شده، در بازه زمانی کمتر از سه سال، سرمایه اولیه سرمایه گذاری متقاضیان باز خواهد گشت. از آن جایی که عمر پنل های خورشیدی در حدود 25 سال است و پیش بینی ها برای افزایش قیمت برق (بورسی) حداقل در یک دهه آینده افزایشی است در نتیجه می توان تداوم افق سودآوری را برای بازه بعد از دوره سه ساله بازگشت سرمایه اولیه در این طرح نیز برای سال ها متصور بود.
مزایای دیگر
مبنای اصلی این ایده، تامین برق عادلانه برای نیازهای معمول خانوارها و حذف یارانه پنهان مصارف بالا برای مشترکان است. با این حال یک اثر پنهان این موضوع، کاهش تقاضای مصرف برق برای برخی از خانوارها خواهد بود. می توان گفت در صورت توسعه این ایده، امکان افزایش ظرفیت های برق تجدیدپذیر و زمینه برای صادرات برق نیز فراهم خواهد شد. چرا که کشور ما از نظر شرایط جغرافیایی، وضعیت مناسبی از نظر تابش خورشید را نیز دارد. همچنین باید گفت این طرح، از نظر پدافند غیر عامل پایداری شبکه برق در کل کشور را نیز افزایش خواهد داد. 
ناله‌های دردناک یک صنعتگر از قطعی های برق
 ​​​​​​​مرتضی اسلام‌زاده، دبیر کارگروه شهرک‌های صنعتی اتاق بازرگانی در گفتگو با «اقتصاد 120» با انتقاد از قطعی های برق و ضربه آن به جریان تولید و نیز تامین دستمزد کارگران گفت: وزیر نیرو دو ماه پیش وعده داد که کمبود برقی در تابستان نداریم ولی الان می‌بینیم یک تا دو روز در هفته قطعی اعمال می‌کنند. بیایید کلید را بگیرید و خودتان کارخانه‌های ما را اداره کنید. وی با بیان این که در جنگ تحمیلی در چند روز پل می ساختند، اما الان چنین رویکردی در رفع ناترازی شاهد نیستیم، گفت: دولت باید در سال سرمایه گذاری، ثبات اقتصادی را برای تولیدکنندگان تامین کند.