بزرگنمايي:

راه ترقی - جماران / محمد هاشمی درباره بازتاب های انفجار بندرعباس گفت: رسانه‌های خارجی در ابتدا سعی کردند با تمسخر یا انحراف افکار عمومی، مثلاً ادعاهایی مطرح کنند؛ از جمله اینکه این محل مثلاً انبار دوربین یا خوراک موشک و بمب بوده است. این‌ها بعداً تکذیب شد و مشخص شد که دروغ است. اما هنوز هم به‌روشنی گفته نشده واقعاً چه چیزی اتفاق افتاده است. به‌هرحال، آن‌گونه که باید و شاید اطلاع‌رسانی نشده، حالا یا نمی‌دانند واقعاً اطلاع ندارند یا مصلحت نمی‌دانند که اعلام کنند؛ این را نمی‌دانم.
محمد هاشمی رفسنجانی، رئیس اسبق سازمان صداوسیما در گفتگویی اظهار داشت: در مورد حادثۀ بندرعباس، دلیل اصلی این‌که هنوز مردم اطلاع دقیقی ندارند این است که اطلاعات کافی تاکنون منتشر نشده است. مردم مدام می‌پرسند منشأ این انفجار چه بوده؟ خسارات واردشده شامل چه مواردی بوده؟ کمک‌هایی که لازم است چه نوع کمک‌هایی هستند؟ یعنی آن‌طور که باید و شاید، هنوز اطلاعات لازم دربارۀ این فاجعه به مردم داده نشده و اطلاع‌رسانی مناسبی صورت نگرفته است.
بازار
مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
آقای هاشمی! در هنگام حوادثی مثل بندر عباس نظام اطلاع رسانی کشور چگونه باید عمل کند؟
متأسفانه ما از اوایل پیروزی انقلاب، حوادث تلخ زیادی داشتیم. مثلاً از جنگ تحمیلی هشت‌ساله گرفته تا ترور 17 هزار نفر توسط منافقین، تا فاجعۀ حزب جمهوری اسلامی و شهادت شهید بهشتی و 72 نفر از یاران صدیق نظام، تا حادثۀ نخست‌وزیری و شهادت آقای باهنر و آقای رجایی. همچنین در ادوار گوناگون، حوادث تلخ زیادی داشتیم. حتی از نظر حوادث طبیعی، مثل زلزلۀ بم و رودبار و امثالهم.
در همۀ این حوادث، مردم واقعاً هم در صحنه حضور داشتند و هم هر کمکی که از آن‌ها خواسته می‌شد، انجام می‌دادند. بیشتر این حوادث هم با کمک‌های داوطلبانۀ مردم جبران می‌شد. در چنین شرایطی، مردم در مساجد جمع می‌شدند و امکانات فراهم می‌کردند. مثلاً در دوران جنگ تحمیلی، من یادم هست خانم‌ها همه در مساجد جمع می‌شدند و لباس، غذا، نان و... تهیه می‌کردند و به رزمنده‌ها می‌دادند تا به جبهه‌ها ببرند.
اطلاع‌رسانی هم دو گونه بود: یکی رسمی که از طریق صداوسیما و رسانه‌های گروهی مثل روزنامه‌ها انجام می‌شد؛ و یکی هم به‌قول‌معروف، سینه‌به‌سینه که توسط خود مردم انجام می‌شد. کسانی که خودشان در صحنه بودند یا رفته بودند، مسائل را می‌دیدند و به دیگران اطلاع‌رسانی می‌کردند.
این اطلاع‌رسانی‌ها به این دلیل انجام می‌شد که کمک مردم برای رفع نارسایی‌ها جلب شود؛ از این‌ جهت، خیلی اهمیت داشت. مثلاً وقتی صداوسیما هم اطلاع‌رسانی می‌کرد، به‌نوعی به کمک‌ها و نیازهایی که وجود داشت اشاره می‌کردند. مثلاً می‌گفتند این امکانات یا لوازم مورد نیاز است و جوانان این وسایل را لازم دارند. هدف از این اطلاع‌رسانی‌ها هم جذب کمک و مشارکت مردم در حل مشکلات بود.
الحمدلله در همه‌جا هم موفق بود. مثلاً ما خودمان در صداوسیما، وقتی نیروهای مسلح می‌گفتند که نیاز به نیرو داریم، دو سه بار که از تلویزیون پخش می‌کردیم، اکشن می‌رفتیم، بعد نیروها با ما تماس می‌گرفتند و می‌گفتند: «بس است، دیگر ظرفیت آموزشی بیش از این نداریم!» همیشه مردم در صحنه بودند و کمک می‌کردند.
الان در مورد حادثۀ بندرعباس، دلیل اصلی این‌که هنوز مردم اطلاع دقیقی ندارند این است که اطلاعات کافی تاکنون منتشر نشده است. مردم مدام می‌پرسند منشأ این انفجار چه بوده؟ خسارات واردشده شامل چه مواردی بوده؟ کمک‌هایی که لازم است چه نوع کمک‌هایی هستند؟ یعنی آن‌طور که باید و شاید، هنوز اطلاعات لازم دربارۀ این فاجعه به مردم داده نشده و اطلاع‌رسانی مناسبی صورت نگرفته است. نیازها هم اعلام نشده و میزان دقیق خسارت را کسی نمی‌داند. الان مشخص نیست چه مقدار خسارت وارد شده است. به‌قول‌معروف، در این زمینه ابهامات زیادی وجود دارد.
امیدواریم که بتوانند با اسناد مستند و به‌صورت صادقانه، هم علل و عوامل حادثه را بیان کنند و هم میزان خسارات واردشده را به‌درستی اعلام کنند که این خسارات به چه کسانی و چرا وارد شده است. این مسائل، موضوعاتی هستند که می‌توانند از تکرار چنین حوادثی در آینده جلوگیری کنند.
عملکرد نهادهای اطلاع‌رسانی در این حادثه را به‌طورکلی چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟
عملکرد نهادهای اطلاع‌رسانی، آن‌طور که وزیر کشور هم گزارش داده‌اند، به این صورت بوده که پس از وقوع حادثه، مردم از شهرهای مختلف برای کمک‌رسانی به صحنه رفتند. حالا این‌که چطور مطلع شدند و رفتند، به‌هرحال این حضور مردمی برای خاموش‌کردن آتش و کمک به امدادرسانی صورت گرفت. اقداماتی هم انجام شده و اطلاعاتی نیز در این باره منتقل شده است. اکنون هم همچنان کارهایی در حال انجام است.
اما باز هم تأکید می‌کنم که نکتۀ بسیار مهم، انتشار یک گزارش صحیح و دقیق از میزان خسارات، دلایل این خسارات، و این‌که این خسارات دقیقاً به چه چیز یا چه کسانی وارد شده است، می‌باشد. هنوز چنین گزارشی منتشر نشده است .
رسانه‌های خارجی هم در ابتدا سعی کردند با تمسخر یا انحراف افکار عمومی، مثلاً ادعاهایی مطرح کنند؛ از جمله اینکه این محل مثلاً انبار دوربین یا خوراک موشک و بمب بوده است. این‌ها بعداً تکذیب شد و مشخص شد که دروغ است. اما هنوز هم به‌روشنی گفته نشده واقعاً چه چیزی اتفاق افتاده است. به‌هرحال، آن‌گونه که باید و شاید اطلاع‌رسانی نشده، حالا یا نمی‌دانند واقعاً اطلاع ندارند یا مصلحت نمی‌دانند که اعلام کنند؛ این را نمی‌دانم.
حضرت‌عالی در دوره‌ای بسیار حساس، مسئولیت رسانه ملی را بر عهده داشتید و با حضرت امام نیز در ارتباط نزدیک بودید. توهین به بزرگان مذاهب اهل‌سنت که اخیراً در تلویزیون هم اتفاق افتاد را چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟ به نظر شما این اقدام چه تبعات منفی‌ای در داخل و خارج کشور برای شیعیان خواهد داشت؟ و اساساً نگاه حضرت امام به این‌گونه سائل چگونه بود؟
حضرت امام‌(ره) به مقدسات ادیان دیگر و حتی کشورهای دیگر احترام قائل بودند. یعنی به‌هیچ ‌وجه اجازه توهین نمی‌دادند؛ حتی دربارۀ آمریکا که به‌عنوان دشمن ما تلقی می‌شد و هست، وقتی اتفاقی افتاد و سپاه در برخی پادگان‌ها پرچم آمریکا را روی زمین نقاشی کرده بود و روی آن رژه می‌رفتند، تلویزیون هم آن تصاویر را ضبط و پخش می‌کرد، امام به بنده فرمودند این تصاویر دیگر نباید پخش شود. فرمودند: پرچم، نماد مردم آمریکاست و ما با مردم آمریکا مشکلی نداریم؛ دعوای ما با دولت آمریکاست. شما نباید به نماد مردم توهین کنید؛ این کار را نکنید .
این مربوط به آمریکا بود؛ طبیعی است که دربارۀ ادیان دیگر، مسلمانان و اقوام نیز احترام خاصی نزد امام وجود داشت. اگر هم حادثه‌ای در این زمینه پیش می‌آمد که البته بسیار نادر بود، امام واکنش جدی نشان می‌دادند. مثلاً در یک مورد، هیئتی هشت‌نفره از رؤسای کشورها برای میانجی‌گری صلح به ایران آمدند. یکی از اعضای آن هیئت، آقای ضیاءالحق، رئیس‌جمهور وقت پاکستان بود. آن زمان من در رادیو نبودم، اما در رادیو، هنگام گزارش این سفر، به‌جای ذکر نام «ضیاءالحق»، گفته شده بود «ضیاءالباطل».
وقتی این موضوع به امام گزارش شد، ایشان شدیداً ناراحت شدند و فرمودند: شما مردم را دعوت می‌کنید، مهمان می‌آورید که به آن‌ها توهین کنید؟ این چه رفتاری است؟ یعنی حتی در چنین شرایطی که کسی برای گفت‌وگو و میانجی‌گری آمده بود، امام اجازه چنین برخوردهایی را نمی‌دادند.
مورد دیگری هم وجود داشت که به موضوع «اوشین» مربوط می‌شد. این قضیه به‌گونۀ دیگری بود، اما به‌هرحال وقتی گزارشی به امام داده شد که توهینی در رسانه نسبت به شخصیت یا موضوعی صورت گرفته، ایشان دستور دادند دادستان رسیدگی کند. فرمودند اگر مشخص شد که قصد توهین در کار بوده و واقعاً توهینی صورت گرفته، حتی تا صدور حکم اعدام برای فرد توهین‌کننده نیز پیش بروید.
بعداً البته در مورد همان پرونده گزارش دیگری ارائه شد که نشان می‌داد ماجرا به‌گونه‌ای دیگر بوده و من نیز به خدمت ایشان رفتم و توضیح دادم. اما درهرصورت، موضع امام نسبت به توهین به مقدسات ادیان، اقوام و مذاهب، بسیار سخت‌گیرانه بود.
این حادثۀ اخیر نیز، چون به مقدسات اهل‌سنت مربوط می‌شود، طبعاً آثار منفی خواهد داشت. اگر آن‌ها به مقدسات ما توهین کنند، ما هم ناراحت می‌شویم. به‌هرحال، این اقدامات در راستای خواست دشمن است؛ دشمنی که می‌خواهد تفرقه ایجاد کند تا بتواند بر جوامع حکومت کند. دشمنان نمی‌خواهند وحدت و انسجام وجود داشته باشد. درحالی‌که کشور ما دارای ده تا دوازده قومیت و چندین مذهب مختلف است. توهین به مقدسات این اقوام و مذاهب، موجب ایجاد تفرقه و نفاق می‌شود و آثار بسیار بدی به همراه دارد.
اساساً نظر حضرت امام و همچنین نظر مقام معظم رهبری همواره این بوده و هست که نباید به مقدسات دیگران توهین شود؛ بلکه باید برای آن‌ها احترام قائل شد.