بزرگنمايي:

راه ترقی - همشهری آنلاین / موسیقی و روایت آذری‌ها با صدا و تصویر «دده موسلوم» در مجمع عمومی یونسکو به ویترین جهانی می‌رود. در میان نغمه‌های سحرانگیز و روایت‌های عاشقانه‌ای که از کوه‌های قره‌داغ تا دل دشت‌ها و کوه‌های آذربایجان و روستاهای پیرامون اردبیل و زنجان طنین‌انداز شده‌است، هنر «آشیقی» همچون نگینی اصیل در فرهنگ موسیقی ایران می‌درخشد. حالا قرار است این هنر کهن با صدای پرطنین آشیق «مسلم عسگری» یکی از آخرین بازماندگان نسل طلایی این هنر به ویترین معتبر جهانی برود. نام این گنجینه زنده بشری به همت پژوهشگران ایرانی در دهمین مجمع عمومی ICCN (شبکه همکاری بین‌شهری برای محافظت از میراث فرهنگی ناملموس) یونسکو در کره‌جنوبی معرفی می‌شود و فرصت مناسبی برای جهانی‌شدن هنری پدید می‌آورد که شعر و موسیقی و روایت مردم یک سرزمین است. روزنامه همشهری به این بهانه به معرفی این هنر پرداخته است.
هویت و فرهنگ شفاهی آذری‌ها
هنر آشیقی، میراثی ریشه‌دار و چندلایه است که قرن‌ها در فرهنگ شفاهی اقوام آذری‌زبان ایران به‌ویژه در منطقه آذربایجان جاری است. این هنر که ترکیبی از موسیقی، شعر، داستان‌سرایی و آواز است، نقش بنیادینی در انتقال تاریخ، اخلاق و هویت فرهنگی جوامع محلی ایفا کرده است. در مناطق روستایی و شهری آذربایجان، حضور آشیق‌ها در آیین‌هایی چون عروسی، مراسم مذهبی یا شب‌نشینی‌های خانوادگی به‌نوعی نقش تسهیل‌گر ارتباط اجتماعی و ایجاد فضای همدلی را ایفا کرده‌است. نغمه‌های آشیقی اغلب بر پایه مفاهیمی چون عشق، وفاداری، دینداری، شجاعت و حقیقت‌جویی استوار است و همین امر موجب شده این هنر تأثیری تربیتی و اخلاقی بر شنوندگان بگذارد. آشیقی در حفظ زبان آذری و اصطلاحات بومی نقشی کلیدی دارد. بسیاری از واژگان کهن و ساختارهای زبانی در قالب اشعار آشیقی زنده مانده‌اند. آشیق‌ها، روایتگران سیار هستند که با سازهای قوپوز، بالابان، قاوال و اشعار بداهه خود، حلقه‌ پیوند نسل‌ها و حافظان فرهنگی کهنه، اما زنده به شمار می‌آیند.
«دده موسلوم»، منبع زنده آشیقی
بازار
در میان آشیق‌های نامدار معاصر، نام مسلم عسگری، مشهور به «دده موسلوم» جایگاهی ویژه دارد. او نه‌تنها استاد موسیقی آشیقی، بلکه منبعی زنده از داستان‌های عاشقانه، حماسی و عرفانی است که سینه‌به‌سینه از گذشته تا امروز منتقل شده‌اند. «دده موسلوم» که قرار است صدا و تصویرش به ویترین جهانی برود، با سال‌ها تجربه، صدایی ماندگار و سبکی اصیل، چهره‌ای شناخته‌شده در میان دوستداران این هنر است.
او دهم تیر 1317در روستای بادامستان زنجان متولد شد. پدرش «آشیق سهراب» از آشیق‌های معروف زنجان بود. این هنرمند صاحب سبک با بهره‌گیری از تحصیلات حوزوی و کلاسیک و با اجراهای فوق‌العاده و هنر سخنوری خود، توانست به موسیقی زنجان شکل جدید و تازه‌ای ببخشد.
عضو فهرست پژوهشگران یونسکو و ICCN در این‌باره می‌گوید:« پرونده پژوهشی و تصویری «دده موسلوم» با عنوان استاد آشیق مسلم عسگری گنجینه زنده بشری در فهرست معرفی و پخش دهمین مجمع عمومی کره‌جنوبی ICCN 2025 قرار گرفت.»
اکبر کریمی می‌افزاید:«علاوه بر پرونده معرفی، پرونده تصویری استاد نیز به زبان انگلیسی و در قالب (پژوهشی، گزارشی) با هنرنمایی استادان هنر آشیقی همانند آشیق ستار خدایی، آشیق علی محمدی، آشیق اسلام غریبی، آشیق عباس رادان و آقای جمال پاسیار نوازنده بالابان و با حضور صمیمانه استاد علی‌اکبر اوصانلو و شعرخوانی استاد پرویز سودی تولید و ارائه شده است.»
استقبال باشکوه خارجی‌ها
هنر آشیقی مطابق اسناد به‌دست‌آمده داری تاریخی 7هزار ساله است که از دوران عیلامی‌ها و سومری‌ها آثاری در موزه‌های لوور فرانسه، شیکاگوی آمریکا و موزه ایران باستان در تهران وجود دارد.
آشیق ستار خدایی هم که هنرنمایی‌اش در پرونده تصویری معرفی هنر «آشیقی» در یونسکو ثبت شده است، در گفت‌وگو با همشهری آنلاین از این هنر می‌گوید: «هنر آشیقی یکی از مؤثرترین جلوه‌های فرهنگی در زندگی مردم آذری‌زبان است؛ هنری که از قرن‌ها پیش از پدران و اجداد ما سینه به سینه به نسل جدید منتقل شده و از گذشته مانند زبان مشترک احساسات، باورها و ارزش‌ها در میان مردم رواج داشته است. آشیق‌ها با ساز قوپوز و روایت‌های خود، پل ارتباطی میان نسل‌ها بوده‌ و بسیاری از داستان‌های عاشقانه، حماسی، دینی و اخلاقی را سینه‌به‌سینه منتقل کرده‌اند. به آشیق پیشکسوت نیز دده گفته می‌شود.»
آشیق خدایی ادامه می‌دهد: «این موسیقی اصیل و ریشه‌دار در بین آذری‌زبان‌ها سابقه چندصد ساله دارد. آنطور که نقل می‌کنند، ریشه آشیقی به 1400سال پیش می‌رسد. دده قورقود فرزانه‌ای از قبیله بیات در زمان زیست پیامبر اکرم(ص) شمه‌ای از آشیقی کنونی را شکل داد و فرهنگ و زبان آذری را با موسیقی، هویت و اصالت معرفی می‌کرد. در حال حاضر اما آشیقی کمی متفاوت از گذشته است و با 3ساز قوپوز، بالابان و قاوال اجرا می‌شود.»
استقبال خوب در 2دهه اخیر
این آشیق پیشکسوت که اصالت زنجانی دارد از نحوه آشنایی‌اش با این هنر می‌گوید: «از 7سالگی شاگردی در محضر پدرم را آغاز کردم و تاکنون که 64سال دارم در این هنر فعالیت دارم.»
او استقبال غیرآذری‌زبان‌ها از این موسیقی را بی‌نظیر عنوان می‌کند و می‌افزاید: «این هنر نزد آذری‌زبان‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد، اما استقبال بی‌نظیر غیرآذری‌زبان‌ها و حتی مردم دیگر کشورها از این موسیقی غیرقابل توصیف است. در چند جشنواره در بیشتر شهرها و استان‌های ایران و حتی چند کشور خارجی مثل چین، ‌بوسنی، آذربایجان و... اجرا کرده‌ام و استقبال باشکوهی که از غیرآذری‌زبان‌ها دیده‌ام باورکردنی نیست؛ حتی می‌توانم ادعا کنم که مردم غیرآذری زبان بیش‌ از آذری‌ها از برنامه‌ ما استقبال می‌کنند. دلیلش هم مشخص است؛ موسیقی، زبان مشترک انسان‌هاست و آشیقی نیز با روایت فرهنگ و تاریخ و هویت مردم محلی بیشتر بر دل شنونده‌ می‌نشیند.»
آشیق خدایی به استقبال از آشیقی در 2دهه گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: «خوشبختانه این هنر از 2 دهه گذشته بیش از پیش در میان جوانان و علاقه‌مندان رواج پیدا کرده است و هنرجویان زیادی حتی کودکان مشغول یادگیری این هنر اصیل آذری هستند.»

supports HTML5 video