بزرگنمايي:

راه ترقی - تسنیم / جمهوری آذربایجان با سرمایه‌گذاری‌های گسترده و همکاری‌های بین‌المللی، در حال تبدیل بندر باکو (آلات) به یک قطب لجستیکی محوری در کریدور میانی است؛ مسیری که با هدف دور زدن روسیه، اهمیت فزاینده‌ای در اتصال آسیا و اروپا یافته است.
جمهوری آذربایجان در حال اجرای اصلاحات و همکاری‌های بلندپروازانه‌ای در بخش حمل‌ونقل و لجستیک خود است که عمدتاً با الهام از فرصت‌های ایجاد شده توسط مسیر تجاری «کریدور میانی» (مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس‌خزر) صورت می‌گیرد.
ابتکاراتی نظیر ادغام سیستم‌های ریلی و بندری و ایجاد مشارکت‌های بین‌المللی، نشان‌دهنده عزم باکو برای افزایش کارایی و تقویت اتصال در زیرساخت‌های تجاری خود است.
توسعه بندر باکو: چشم‌انداز یک قطب لجستیکی
در همین راستا، جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه آذربایجان، اخیراً (25 آوریل) در کنفرانسی مطبوعاتی با کایا کالاس، نماینده عالی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که کار برای افزایش ظرفیت حمل بار در بندر باکو از 15 میلیون تن به 25 میلیون تن در سال در حال انجام است. این تلاش‌ها، دیدگاه باکو برای تبدیل شدن به یک گره حیاتی در مسیرهای تجاری جهانی، تقویت ارتباطات منطقه‌ای و کمک به تنوع‌بخشی اقتصادی کشور را برجسته می‌سازد.
پیشتر در 25 فوریه سال جاری، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، با صدور فرمانی، شرکت سهامی راه‌آهن آذربایجان را با بندر تجاری بین‌المللی باکو ادغام کرد. هدف از این اقدام، یکپارچه‌سازی و افزایش کارایی بخش حمل‌ونقل، تسهیل ترانزیت سریع‌تر بار و کاهش افزونگی‌های عملیاتی اعلام شد.
مشارکت‌های بین‌المللی و تقویت کریدور میانی
بندر باکو از سال 2013 توافقنامه‌های «خواهرخواندگی» با بندر آکتائو قزاقستان و بندر سامسون ترکیه برای بهینه‌سازی حمل‌ونقل در طول کریدور میانی داشته است. در اواسط سال 2022 نیز، شراکتی با گروه «آل‌بایراک» ترکیه برای ارتقای مدیریت بندر و بهبود کارایی جابجایی بار فله آغاز شد.
در اقدام مهم دیگر برای تقویت اتصال منطقه‌ای، بندر باکو، راه‌آهن قزاقستان و شرکت ساخت و بهره‌برداری بندر آزاد تجاری شی‌آن چین، در نوامبر 2024 (در حاشیه کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل COP29 در باکو) توافقنامه سه‌جانبه‌ای را برای احداث یک پایانه بار بین‌وجهی 40 هکتاری در بندر باکو امضا کردند. این پایانه با هدف افزایش ظرفیت، کاهش هزینه‌ها و کوتاه کردن زمان ترانزیت از طریق بهینه‌سازی فرآیندهای بارگیری و تخلیه، از نقاط قوت لجستیکی سه کشور بهره خواهد برد.
استانداردسازی، دیجیتالی‌سازی و ابتکارات زیست‌محیطی
وزارت توسعه دیجیتال و حمل‌ونقل آذربایجان از سال 2022 رویه‌های استانداردی را برای مدیریت بار در بندر باکو معرفی کرده و در حال برنامه‌ریزی برای اجرای چارچوب‌های مشابه در سایر گذرگاه‌های مرزی به منظور هماهنگ‌سازی و دیجیتالی کردن کل بخش ترانزیت است. هدف از این اقدامات، راه‌اندازی سیستم «ارزش گمرکی دیجیتال» تا اول سپتامبر 2025 برای افزایش شفافیت و عدالت در ارزش‌گذاری گمرکی است.
علاوه بر این، بندر باکو پیشرفت قابل توجهی در زمینه فناوری‌های سازگار با محیط زیست داشته و در سال 2019 به عنوان اولین «بندر دریایی سبز» در حوضه خزر شناخته شد. این بندر با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و سیستم‌های مدیریت پسماند مسئولانه، ردپای کربن خود را کاهش داده و هدف بلندپروازانه دستیابی به انتشار خالص صفر تا سال 2035 را دنبال می‌کند.
چالش‌های پیش رو: از گلوگاه‌های لجستیکی تا کاهش سطح آب خزر
رشد سریع کریدور میانی پس از جنگ اوکراین، چالش‌هایی مانند گلوگاه‌های لجستیکی و محدودیت‌های ظرفیت را نیز آشکار کرده است که نیازمند توجه فوری هستند. بخش ترانس‌خزر این کریدور به دلیل نیاز به انتقال بار میان قطار، کشتی و کامیون، با تأخیرهایی مواجه است.
اما چالشی مهم‌تر و اغلب نادیده گرفته شده، کاهش مداوم سطح آب دریای خزر است. این پدیده که ناشی از افزایش دمای منطقه‌ای، کاهش ورودی آب رودخانه‌ها (به‌ویژه رود ولگا) و افزایش تبخیر است، خطرات جدی برای زیرساخت‌های ساحلی و بنادر ایجاد می‌کند. پیش‌بینی‌ها حاکی از کاهش 9 تا 18 متری سطح آب خزر تا پایان قرن حاضر است.
نتیجه‌گیری: باکو، بازیگری کلیدی در زنجیره تأمین اوراسیا
بازار
با وجود این چالش‌ها، بندر باکو در حال تبدیل شدن به یک نقطه کلیدی در اکوسیستم تجارت فرا اوراسیایی است و آذربایجان را قادر می‌سازد تا بر جریان‌های ترانزیتی منطقه‌ای تأثیر بگذارد. تقویت اتصال از طریق باکو، علاوه بر منافع اقتصادی، وزن ژئوپلیتیکی قابل توجهی برای این کشور به همراه دارد و انعطاف‌پذیری تجاری بیشتری را برای اروپا و آسیای مرکزی، با کاهش وابستگی به زیرساخت‌های روسیه، فراهم می‌کند.
در نتیجه، بندر باکو با همکاری با ابتکاراتی مانند «کمربند و راه» چین و مسیرهای تجاری جدید اتحادیه اروپا، به یک حلقه محوری در زنجیره تأمین اوراسیایی در حال تحول تبدیل شده است. سرمایه‌گذاری‌ها و اصلاحات مداوم، کلید رشد پایدار این بندر به عنوان یک مرکز ترانزیتی حیاتی در قلب اوراسیا خواهد بود.