بزرگنمايي:

راه ترقی - انتخاب / سامیا نخله و جیمز مکنزی در یادداشتی در رویترز نوشتند: هیچ تصویری انزوای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را این هفته به‌خوبی نمایان نکرد، جز آن تصویر دست دادن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با احمد الشعار، رهبر اسلام‌گرای سوریه — مردی که اسرائیل او را «تروریست القاعده در لباس رسمی» می‌نامد.
در ادامه این مطلب آمده: ترامپ پس از گفت‌و‌گو با شعار در روز چهارشنبه در ریاض — دیداری که به ابتکار میزبان سعودی او ترتیب یافته بود — به خبرنگاران گفت: «او پتانسیل دارد. یک رهبر واقعی است.»
این دیدار بخشی از تور چهاره‌روزه ترامپ به عربستان سعودی، قطر و امارات بود — سفری که فراتر از نمایش دیپلماتیک و قرارداد‌های پرسود، به شکل‌گیری نظم جدیدی در خاورمیانه انجامید؛ نظمی سنی‌محور که محور مقاومت ایران را تضعیف کرده و اسرائیل را به حاشیه رانده است، بنا به گفته سه منبع منطقه‌ای و دو منبع غربی.
بازار
این تور، در بحبوحه نارضایتی فزاینده واشینگتن از ناتوانی اسرائیل در برقراری آتش‌بس در غزه، نشانه‌ای بود از بی‌مهری به نتانیاهو — متحد دیرینه آمریکا که نخستین رهبر خارجی دیدارکننده از واشینگتن پس از بازگشت ترامپ به قدرت در ژانویه بود.
منابع مطلع گفتند، پیام روشن بود: در چشم‌انداز کمتر ایدئولوژیک و بیشتر عمل‌گرایانه ترامپ در دیپلماسی خاورمیانه، نتانیاهو دیگر نمی‌تواند روی حمایت بی‌قید و شرط آمریکا برای پیشبرد سیاست‌های راست‌گرایانه خود حساب باز کند.
دیوید شنکر، دستیار پیشین وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک در دولت جورج بوش، گفت: «این دولت به‌شدت از نتانیاهو ناامید شده و این ناامیدی کاملاً مشهود است. آنها برخوردی کاملاً معامله‌محور دارند و نتانیاهو اکنون چیزی در ازای آن نمی‌دهد.»
منابع تاکید کردند که آمریکا قصد ندارد اسرائیل را کنار بگذارد — متحدی حیاتی که حمایتش در واشینگتن هم‌حزبی و دو حزبی است —، اما دولت ترامپ می‌خواست پیامی واضح به نتانیاهو بدهد: آمریکا منافع خاص خود را در منطقه دارد و نمی‌خواهد اسرائیل مانع این منافع باشد.
اختلاف‌نظر بر سر غزه و ایران
بنا به گفته منابع مطلع، نه‌تنها امتناع نتانیاهو از پذیرش آتش‌بس در غزه، بلکه مخالفت او با گفت‌و‌گو‌های آمریکا و ایران بر سر برنامه هسته‌ای نیز صبر واشینگتن را لبریز کرده است.
دفتر نتانیاهو از اظهار نظر در این‌باره خودداری کرد و تاکنون درباره سفر منطقه‌ای ترامپ اظهارنظر علنی نکرده است.
جیمز هیویت، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، گفت: «ما به همکاری نزدیک با متحدمان اسرائیل ادامه می‌دهیم تا گروگان‌های باقی‌مانده در غزه آزاد شوند، ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد و امنیت منطقه تقویت شود.».
اما در محافل خصوصی، مقامات دولت ترامپ از ناسازگاری نتانیاهو با مواضع آمریکا درباره غزه و ایران ابراز نارضایتی کرده‌اند.
شش منبع منطقه‌ای و غربی گفتند که اصطکاک میان آمریکا و اسرائیل، پیش از سفر منطقه‌ای ترامپ آغاز شده بود — زمانی که نتانیاهو در دومین سفر خود به واشینگتن در آوریل، به‌دنبال جلب حمایت ترامپ برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران بود؛ اما با تعجب دریافت که ترامپ راه دیپلماسی را انتخاب کرده است.
نتانیاهو که حامی سرسخت خط مشی تند علیه تهران است، تنها چند ساعت پیش از دیدار، از آغاز قریب‌الوقوع مذاکرات با ایران مطلع شد.
در هفته‌های بعد، اعلام آتش‌بس با حوثی‌ها در یمن، نزدیکی با رهبری جدید اسلام‌گرای سوریه و بی‌توجهی به اسرائیل در سفر خلیج فارس، همگی نشان دادند که روابط سنتاً نزدیک میان واشینگتن و تل‌آویو در حال تیره شدن است.
دیوید مکافسکی، پژوهشگر موسسه واشینگتن و مدیر پروژه روابط عربی-اسرائیلی، گفت: «واشینگتن و تل‌آویو دیگر در مسائل مهم مانند گذشته هم‌نظر نیستند.»
اختلاف‌نظر بر سر غزه
در طول کمپین انتخاباتی‌اش، ترامپ صراحتاً خواستار آتش‌بس در غزه و آزادی گروگان‌ها پیش از بازگشتش به کاخ سفید شده بود.
اما با گذشت ماه‌ها از ریاست‌جمهوری، نتانیاهو همچنان از پذیرش آتش‌بس سر باز زده، حمله را گسترش داده و هیچ برنامه‌ای برای پایان جنگ و شرایط پس از آن ارائه نداده است. تلفات در غزه از 52٬900 نفر فراتر رفته است.
این جنگ که با حمله حماس در 7 اکتبر 2023 به اسرائیل و کشته شدن حدود 1200 نفر و گروگان‌گیری 250 نفر آغاز شد — موجی از اعتراض جهانی به بحران انسانی در غزه را برانگیخته است.
امید‌ها به اینکه ترامپ بتواند در این سفر به‌عنوان میانجی صلح ظاهر شود، نقش بر آب شد.
در عوض، نتانیاهو — که به اتهام ارتکاب جنایات جنگی در غزه از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی تحت پیگرد است — بر نابودی کامل حماس پافشاری می‌کند. او همچنین در داخل اسرائیل به‌دلیل پرونده‌های فساد تحت محاکمه است (اتهاماتی که رد می‌کند).
در پایان سفر ترامپ، اسرائیل عملیات جدیدی را در غزه آغاز کرد که طی آن صد‌ها فلسطینی کشته شدند.
یکی دیگر از اولویت‌های ترامپ گسترش توافقات ابراهیم و عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشور‌های عربی — نیز با مخالفت ریاض و پافشاری نتانیاهو بر ادامه جنگ متوقف شده است.
عربستان سعودی اعلام کرده تا زمانی که جنگ پایان نیابد و مسیری برای تشکیل کشور فلسطینی ترسیم نشود، عادی‌سازی انجام نمی‌دهد — شروطی که نتانیاهو آنها را رد می‌کند.
شنکر گفت: «او هیچ راهبرد یا برنامه‌ای برای روز بعد از غزه ندارد — و مانع پیشرفت است.»
ترامپ به‌رغم این اختلافات، در مصاحبه با فاکس‌نیوز هرگونه شکاف با نتانیاهو را انکار کرد و گفت که نخست‌وزیر اسرائیل با «وضعیتی دشوار» روبه‌روست.
اما در عمل، ترامپ بدون توجه به نتانیاهو مسیر خود را می‌رود — در حال بازتعریف سیاست خارجی آمریکا به‌سوی دولت‌های ثروتمند سنی و به‌ویژه عربستان سعودی.
یک منبع ارشد منطقه‌ای گفت سفر ترامپ نقش رهبری عربستان در دنیای عرب سنی را تثبیت کرد. در مقابل، سال‌ها ماجراجویی ایران و حملات اسرائیل به گروه‌های نیابتی‌اش مانند حماس و حزب‌الله، قدرت منطقه‌ای تهران را تضعیف کرده است.
«قبلاً ایران نقش محوری داشت؛ اکنون عربستان سعودی با ابزار‌های تازه‌ای، چون اقتصاد، سرمایه‌گذاری و پول وارد شده است.
صعود سنی‌ها
اگرچه نتانیاهو در نبرد علیه ایران پیشتاز بود، نظم جدید منطقه در ریاض، دوحه و ابوظبی شکل می‌گیرد.
پادشاهی‌های خلیج فارس مشتاق‌اند به سلاح‌های پیشرفته برای مقابله با ایران دست یابند و همچنین به فناوری‌های آمریکایی در حوزه هوش مصنوعی و نیمه‌هادی‌ها دسترسی پیدا کنند — و در ترامپ، شریکی یافته‌اند که منافع سیاست خارجی‌اش گاه با منافع مالی خانواده‌اش تلاقی دارد.
در قطر، ترامپ با تشریفات شاهانه، رقص شمشیر، مراسم سوارکاری و ضیافت مجلل سلطنتی مواجه شد و هواپیمای جت 747 لوکسی به او هدیه شد. در این مراسم، ترامپ قطر — که کمک مالی زیادی به حماس کرده — را «کاملاً مشتاق برای کمک» در بحران گروگان‌های اسرائیلی توصیف کرد.
این سخنان خشم مقامات اسرائیلی را برانگیخت، چرا که دوحه را حامی دشمن قسم‌خورده‌شان می‌دانند.
یؤل گوزانسکی، پژوهشگر موسسه امنیت ملی اسرائیل، گفت: «خیلی از اسرائیلی‌ها نمی‌فهمند قطر تا چه حد برای آمریکا حیاتی شده — میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی ایالات متحده در خاورمیانه است.»
قطر، علی‌رغم روابطش با حماس، به دلیل ثروت عظیم گازی و نفوذ دیپلماتیک، به متحدی ضروری برای واشینگتن تبدیل شده است.
کاخ سفید اعلام کرده که مجموع تعهدات سرمایه‌گذاری حاصل از این سفر بیش از 2 تریلیون دلار بوده، از جمله سفارش‌های بزرگ هواپیما‌های بوئینگ، تجهیزات نظامی، و توافقات فناورانه. اما بررسی رویترز، ارزش واقعی توافق‌های اعلام‌شده را نزدیک به 700 میلیارد دلار برآورد کرده است.
در عربستان، ترامپ با قرارداد نظامی بی‌سابقه 142 میلیارد دلاری موافقت کرد — امری که نگرانی اسرائیل از احتمال از دست رفتن برتری هوایی خود در صورت دسترسی ریاض به جنگنده اف-35 را افزایش داد.
هم‌زمان، ترامپ در بازتعریف روابط با ریاض، به سعودی‌ها اختیار داد که در زمان دلخواه خود با اسرائیل عادی‌سازی کنند.
ترامپ اکنون در حال مذاکره درباره توافق سرمایه‌گذاری هسته‌ای غیرنظامی با عربستان است — توافقی که باز هم نگرانی اسرائیل را برانگیخته است.
دولت‌های سنی نیز دستور کار خود را پیش بردند. اعلام غافلگیرکننده ترامپ مبنی بر لغو تحریم‌های سوریه — که تا دسامبر گذشته جایزه 10 میلیون دلاری برای دستگیری شعار تعیین کرده بود — به‌درخواست سعودی‌ها و با وجود مخالفت اسرائیل انجام شد.
کشور‌های خلیج همچنین از آتش‌بس ترامپ با حوثی‌ها در یمن استقبال کردند — آتشی که به عملیات پرهزینه دریای سرخ آمریکا پایان داد و تنها دو روز پس از حمله موشکی حوثی‌ها به فرودگاه بن‌گوریون اعلام شد.
گوزانسکی گفت: «اسرائیل بیش از پیش به‌عنوان مزاحمی دیده می‌شود که نه فقط بر سر راه آمریکا بلکه بر سر راه جامعه بین‌الملل در شکل‌دهی به نظم جدید پس از سقوط اسد و حزب‌الله، و شاید پایان جنگ غزه، قرار گرفته است.
در حالی‌که دولت راست‌گرای نتانیاهو سکوت اختیار کرده، رسانه‌های اسرائیلی از تضعیف جایگاه کشور نزد متحد اصلی‌اش ابراز نگرانی کرده‌اند.
اپوزیسیون نیز به نتانیاهو حمله کرده است. نفتالی بنت، نخست‌وزیر پیشین، در پستی در شبکه اجتماعی X، سیاست دولت را چنین توصیف کرد: خاورمیانه پیش چشمان ما دچار دگرگونی‌های تکتونیکی شده، دشمنان ما تقویت شده‌اند، و نتانیاهو و دار و دسته‌اش فلج، منفعل، و انگار اصلاً وجود ندارند.