بزرگنمايي:

راه ترقی- پیاز بویایی انسان، بو را پردازش کرده و می‌تواند سیگنال‌ها را به قسمت‌هایی از مغز که حرکت و رفتار اجتنابی را کنترل می‌کند، منتقل کند.

توانایی تشخیص و واکنش به بوی تهدید کننده، یکی از عوامل نجات دهنده جان انسان و سایر پستانداران است. محققان موسسه کارولینسکا سوئد با کمک بهزاد ایروانی محقق ایرانی و با استفاده از یک تکنیک جدید توانستند آنچه که در مغز و هنگام مواجهه سیستم عصبی مرکزی در برابر یک بوی تهدید کننده رخ می‌دهد را بررسی کنند.

یافته‌های این مطالعه که در مجله "PNAS " منتشر شده است، نشان می‌دهد که بوهای منفی مرتبط با عوامل ناخوشایند و ناراحت کننده زودتر از بوهای مثبت پردازش می‌شوند و باعث ایجاد یک پاسخ اجتنابی فیزیکی می‌شوند.

بهزاد ایروانی محقق کلینیک علوم اعصاب این موسسه و نویسنده ارشد این مطالعه گفت: تاکنون محققان پاسخ اجتنابی انسان به بوهای ناخوشایند مرتبط با خطر را به عنوان یک فرآیند شناختی آگاهانه تلقی می‌کردند اما ما برای اولین بار در این مطالعه نشان دادیم که این عمل ناخودآگاه و بسیار سریع رخ می‌دهد.

اندام بویایی(olfactory organ) حدود پنج درصد مغز انسان را تشکیل می‌دهند و باعث می‌شوند تا ما بتوانیم تفاوت میلیون‌ها بوی مختلف را دریابیم. بخش بزرگی از این بوها مانند بوی برخی مواد شیمیایی و غذاهای فاسد تهدیدی برای سلامتی و بقای ما محسوب می‌شوند. نکته جالب این است که سیگنال‌های بو پس از استنشاق از طریق بینی در عرض 100 تا 150 میلی ثانیه به مغز می‌رسند. بقای همه موجودات زنده به توانایی آنها در اجتناب از خطر و جستجوی پاداش بستگی دارد. یکی از حس‌های بسیار حیاتی در انسان، حس بویایی برای تشخیص و واکنش به محرک‌های مضر است.

اینکه کدام مکانیسم عصبی در تبدیل بوی ناخوشایند به رفتار اجتنابی در انسان نقش دارند از دیرباز یک معما بوده است. یکی از دلایل این امر، فقدان روش‌های غیرتهاجمی برای اندازه‌گیری سیگنال‌های پیاز بویایی است. اما اخیرا محققان موسسه کارولینسکا روشی ابداع کرده‌اند که برای اولین بار امکان اندازه گیری سیگنال‌های پیاز بویایی انسان را برایشان فراهم کرده است.

پیاز بویایی ساختاری در مغز پیشین جانوران مهره‌دار است که با عمل بویایی و تشخیص بوها ارتباط دارد. هرچند در اغلب پستانداران پیاز بویایی در قسمت قدامی مغز قرار دارد. در انسان نیز در قسمت تحتانی مغز(زیر لوب پیشانی) و روی استخوان اتموئید قرار گرفته است.