بزرگنمايي:

راه ترقی - همشهری / گزارشی از زوج‌های جوانی که گرفتار هزینه‌های سنگین درمان ناباروری شده‌اند و ‌بسیاری از آنها مجبورند در میانه راه قید فرزندآوری را بزنند.
حیاط پژوهشگاه رویان در صبح بی‌رمق پاییزی جای سوزن‌انداختن نیست. زنان و مردان جوان با چشم‌های پف‌کرده و خواب‌آلود در صف‌های مختلف منتظرند تا نوبتشان شود، هر کدام از شهر و دیاری و بهر امیدی. بعضی‌ها از راه‌های خیلی دور آمده‌اند، گناباد، تنگستان، مینودشت، گلستان، طبس، لردگان، بندرعباس و بعضی‌ها از همین تهران راهشان به اینجا ختم شده است؛ زنان و مردانی با پرونده‌های قطور زیربغل از برگه‌های آزمایش و نسخه‌های پزشکی و عکس سونوگرافی که به‌دنبال چاره‌ای به اینجا آمده‌اند. از داخل صف‌ها گاهی زمزمه‌ای پر از بیم و نگرانی به گوش می‌رسد. «چندمین بارت است؟» «چند سال است که بچه‌دار نشدید؟»، «ما هم همین‌قدر خرج کردیم»، «مبارک باشد، دکترتان که بود؟»، «‌یعنی من هم امیدوار باشم؟»، «23 ساعت در راه بودیم، تازه همین امروز صبح رسیدیم، خدا کند به نتیجه برسد.»
برای درمان، زمینم را فروختم
مهسا و نوید از لردگان آمده‌اند؛ دشتی سبز از میان رشته‌کوه‌های زاگرس. پر چارقد مهسا هنوز بوی بلوط می‌دهد و دستانش بوی نان محلی که صبح دیروز قبل از عزیمت به تهران پخته تا صبح زود در تهران غریب و ناآشنا گرسنه نمانند. 33 سال دارد و 10 سال است که دلش پی آوردن فرزندی است.
به قول خودش 999 راه را رفته‌اند و این هم هزارمین راه. آدمی به امید زنده است؛ «21 ساله بودم که شوهر کردم. 23 سالگی گفتیم که وقتش است و می‌توانیم بچه بیاوریم. اما بعد از مدتی فهمیدیم که نمی‌توانیم؛ اول من و بعد 2 سال شوهرم. از دکترهای لردگان شروع کردیم و به شهرکرد رسیدیم، بعد هم چند دکتر در شیراز و اصفهان به ما معرفی کردند که فایده‌ای نداشت و حالا هم برای آزمایش‌های اولیه‌ آی وی اف اینجاییم.»
بساط صبحانه را زیر سایه حیاط پژوهشگاه پهن کرده‌اند و دائم به رهگذران عجول و نگران، نان و پنیر محلی تعارف می‌کنند. نوید، همسر 37 ساله مهسا به اینجا امیدوار است، چون تعریفش را در شبکه‌های مجازی زیاد شنیده؛ «خیلی خرج کردیم، حساب و کتابش از دستم در رفته. همین‌قدر بگویم که زمین‌ کشاورزی آبا و اجدادم را برای خرج دوا و درمان فروختیم، طلاهای زنم را فروختیم، چندبار از پدرم پول قرض کردیم و حالا هم گفته‌اند باید حداقل بین 40 تا 50 میلیون تومان برای درمان جدید کنار بگذاریم.»
درد و رنج و پیگیری درمان ناباروری برای زوج‌های جوان یک طرف و هزینه‌های بالای درمان طرف دیگر؛ به‌خصوص که بسیاری از بیمه‌ها هزینه‌های درمان ناباروری را پوشش نمی‌دهند و این می‌شود که بسیاری از زوج‌ها قید فرزندآوری را می‌زنند.
دست خالی برای درمان گران
حوریه به همراه همسرش جابر 900 کیلومتر از طبس به تهران آمده‌اند تا مثل همه زوج‌های دیگر شاید راهی برای درمان ناباروری‌شان در پژوهشگاه رویان پیدا کنند. دو نفر دیگر که بروند داخل، نوبتشان می‌رسد. اضطراب در چشم‌هایشان لانه کرده و گاهی به اشک بدل می‌شود. خسته‌اند از این همه دویدن و نرسیدن به خواسته‌شان؛ حوریه بیشتر از همسرش. «6 سال است که هر متخصصی که به ما معرفی شد، رفتیم. چقدر بابت هر آزمایش و دارو و سونوگرافی اذیت شدم. 12 کیلو اضافه وزن به‌خاطر مصرف چند دارو پیدا کردم. حتی وام گرفتیم و خرج درمان کردیم اما تا حالا خدا برایمان نخواسته است.»
آنها هیچ بیمه‌ای ندارند و همین باعث شده که وقتی اینجا از هزینه‌های سنگین آزمایش‌ها و دارو و ویزیت متخصصان شنیده‌اند، برای ادامه روند درمان کمی مردد ‌شوند.‌ جابر می‌گوید: «من یک کارگرم و در مغازه پدرم کار می‌کنم. بیمه‌ای ندارم که با آن از پس هزینه‌های سنگین دوا و درمان این بیماری بر بیایم. جالب اینکه هیچ تضمینی برای درمان هم نمی‌دهند. اصلا جورکردن همین هزینه‌ها کلی استرس و اضطراب به آنهایی که می‌خواهند بچه بیاورند، وارد می‌کند. همین الان دکتر یک آزمایش برای من و یکی برای همسرم نوشته که دو و نیم میلیون پول آن می‌شود. تازه مسئول آزمایشگاه گفت ممکن است تا آخر درمان آزمایش‌ها چهار بار دیگر تکرار شود. ارزان‌ترین داروی درمان ناباروری آمپول‌های اچ سی جی است که هر کدام 250 هزار تومان شده، تازه اگر در داروخانه‌ها پیدا شود».
کاسبی از استیصال زوج‌ها
بسیاری از زوج‌هایی که به مراکز درمان ناباروری می‌آیند، اگر بار اول به نتیجه نرسند، به‌خاطر همین هزینه‌های بالا، برای بار دوم مراجعه نمی‌کنند، درحالی‌که به‌گفته متخصصان این حوزه بسیاری از درمان‌ها در حوزه ناباروری به‌خصوص آی وی اف برای بار دوم یا سوم به نتیجه می‌رسد. سهیلا کسی است که پس از 3 بار آی وی اف به نتیجه رسیده و در مجموع نزدیک به 159میلیون تومان تا به امروز هزینه کرده است، او حالا برای آزمایش‌های دوران بارداری به پزشک مراجعه کرده که داستان هزینه‌های این دوره هم برایش حدیث مفصل دیگری است؛ «بسیاری از پزشکان متخصص زنان و زایمان برای درمان ناباروری ویزیت بیشتری در حد 300 تا 500 هزار تومان می‌گیرند. از طرفی آنها معمولا با مراکز درمان ناباروری مشخصی ارتباط دارند و بیمار را مجبور می‌کنند که فقط به این مراکز بروند.
در آنجا هم چون زوجین را مستاصل و مصمم در فرزندآوری می‌بینند، از هیچ گرانفروشی‌ای دریغ نمی‌کنند. نهاد نظارتی دولتی هم بر قیمت‌های خدماتی این مراکز نظارتی ندارد. در مجموع اگر کسی بخواهد با روش‌های درمانی، باردار شود، باید چشمش را روی بسیاری از این تخلفات ببندد چون یک یا دو مورد نیست.» او از زنان و مردانی می‌گوید که در میانه راه به‌دلیل همین هزینه‌ها حس مادر و پدرشدن را در خود از بین برده‌اند؛ « در این رفت‌وآمدهایی که به مرکز درمان ناباروری در این سال‌ها داشتم، خیلی از زوج‌های جوان را دیدم که درمانده از این هزینه‌های ناتمام، درمانشان را در میانه راه رها کرده و چه آسیب‌های روحی و روانی سنگینی خورده‌اند.
حتی کار بسیاری به‌خاطر فشار زیاد روانی که خانواده‌ها به آنها وارد کرده‌اند، به جدایی ختم شده است.» براساس آخرین آمار دفتر سلامت و جمعیت خانواده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، 25 درصد زوج‌های ایرانی نابارورند؛ موضوعی که علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره آن گفته است: « تعداد زیادی از این افراد باوجود علاقه به بچه‌دارشدن، توان پرداخت هزینه‌های درمان را ندارند.»
بیمه‌ها از تکلیف دولت فرار می‌کنند
چهارم شهریور امسال بود که محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور، تصویب‌نامه هیأت وزیران درباره پوشش بیمه‌ای هزینه‌های درمان ناباروری و نازایی را به وزارت بهداشت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان برنامه و بودجه ابلاغ کرد. در این تصویب‌نامه آمده براساس بند الف ماده 9 قانون احکام دائمی کشور خدمات نازایی و ناباروری تحت پوشش بیمه‌های پایه قرار می‌گیرد. براساس این مصوبه، شورای‌عالی بیمه سلامت مکلف است تا دستورالعمل خرید خدمت این موضوع را تصویب و ابلاغ کند. بار مالی ناشی از این مصوبه از محل منابع مربوط به درمان نازایی و ناباروری به دستگاه‌های بیمه‌گر پایه منتقل خواهد شد.
حالا زوج‌های جوانی که برای درمان ناباروری در این مدت اقدام کرده‌اند، می‌گویند که هنوز مراکز درمانی، بیمه آنها را نمی‌پذیرند و به همین دلیل آنها مجبورند که کل هزینه خدمات درمانی را از جیب بپردازند؛ خدماتی که هر روز گران‌تر می‌شود.
رئیس دبیرخانه شورای‌عالی بیمه سلامت در این‌باره به همشهری گفت: «پیش از ابلاغ مصوبه هیأت دولت، خدمات درمان ناباروری تحت پوشش برخی بیمه‌های پایه بود اما چون مراکز درمانی این حوزه کم و تعداد متقاضیان درمان ناباروری زیاد بود، قرار بر این شد که بیمه‌های پایه در بخش‌های عمومی غیردولتی هم خرید خدمت انجام دهند اما چون هزینه‌های ناباروری بسیار بالاست، معمولا بخش‌های غیردولتی تمایل چندانی به این مصوبه نشان نمی‌دهند و ترجیح‌شان این است که هزینه‌ها را آزاد بگیرند. با این حال چون سیاست‌های جمعیتی کشور، افزایش نرخ باروری است، شورای‌عالی بیمه، پوشش بیمه‌ای خدمات نازایی و ناباروری و گسترش آن را پذیرفت.»
چاره کار زوج‌هایی که بیمه ندارند
در ماده 30 طرح جوانی جمعیت آمده است: وزارت بهداشت با همکاری وزارت رفاه و سازمان‌های بیمه‌گر مکلف است برنامه‌ها و اقدامات لازم را برای برخورداری همه زوج‌هایی که به‌رغم اقدام به بارداری به‌مدت یک سال یا بیشتر، صاحب فرزند نشده‌اند، برای معاینه، بیماریابی (غربالگری)، تشخیص علت ناباروری و درمان آن تحت پوشش بیمه‌های پایه (حداکثر فرانشیز 10 درصد بدون محدودیت زمان و دفعات تا حصول فرزندآوری موفق) به عمل آورد. اما زوج‌های نابارور که تحت پوشش بیمه‌ای نیستند، می‌گویند از خدمات عنوان‌شده محرومند.
محمد مهدی ناصحی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت در این‌باره گفت: طبق تبصره 17 ماده واحده قانون بودجه سال 1400، هزینه 90 درصد سه دوره کامل یکی از سه‌روش کمک باروری را بیمه پرداخت خواهد کرد. همچنین براساس قانون، افرادی که تحت پوشش هیچ بیمه‌ای قرار ندارند، می‌توانند بسته به شرایط خود تحت پوشش سازمان بیمه سلامت قرار گیرند و از این خدمات به‌طور رایگان استفاده‌کنند.