بزرگنمايي:
راه ترقی- طی روزهای اخیر و بعد از پایان دور نخست گفت وگوهای وین برای رفع
تحریم‌ها، مقامات و رسانه های غربی ادعاهایی درباره این دور از گفت و گوها و
رویکرد تیم مذاکره کننده ایران مطرح کردند. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه
در گفت و گویی به برخی ابهامات و سوالات درباره این دور از گفت و گوها
پاسخ داده است.
**لطفا آخرین وضعیت گفت وگوها، مهمترین پیشرفت‌های حاصل شده و چالش‌های پیش رو تشریح بفرمایید.
این نخستین دور از مذاکراتی بود که توسط دولت جدید جمهوری اسلامی
ایران برگزار می‌شد و با درنظر داشت بن‌بست‌های حل نشده در دور ششم، از پیش
مشخص بود که قرار نیست در این دور از گفت وگوها به نتیجه نهایی رسید. با
این وجود، دولت بر این عقیده بود که هیأت مذاکره کننده باید در این دور از
گفت وگوها هم از منظر تخصصی و ترکیب نفرات و هم در زمینه متون و پیشنهادات
با دست پر در وین حاضر شود، چرا که اولا هیات مذاکراتی اعزامی بنابر
ماموریت برای دستیابی به یک توافق خوب عازم وین شده بودند و ثانیا پیش‌بینی
می‌شد که برخی از طرف‌های مقابل ممکن است در این دور از گفت وگوها، جمهوری
اسلامی ایران را به عدم جدیت و عدم ارائه پیشنهادات روشن متهم کند. دولت
جدید اساسا با رویکردی عملگرایانه و طراحی روشن وارد گفت و وگوها شده و پیش
از سفر هیأت به وین، پیشنهادهای ایران نهایی شده و برای ارائه به طرف
مقابل آماده بود.
پیشنهادهای ایران کاملا منطبق بر برجام است
لازم به تاکید است که متن پیشنهادی ایران مبتنی و براساس پیش نویس 6
دور قبل بوده و همان متن مبنا قرار گرفته و اصلاحات و پیشنهادهای مورد نظر
ایران بر روی متن مشخص شده و ارائه شده است. این پیشنهادها از آن جهت که
کاملا منطبق بر برجام ارائه شده‌اند طبیعتا حداکثری نبوده و نیستند اما
متاسفانه رویکرد طرف مقابل نسبت به تعهداتش حداقلی است.
در همین چارچوب هیأت جمهوری اسلامی در سومین روز از گفت وگوها دو متن
پیشنویس که در آنها پیشنهادها و اصلاحات ایران مشخص شده بود، یکی در زمینه
رفع تحریم‌ها و دیگری در خصوص موضوعات هستهای را به طرف مقابل ارائه کرد.
تصور من این است که به ویژه طرف‌های اروپایی و همین‌طور آمریکا که
مرتبا با این سه کشور در ارتباط است، انتظار آن را نداشتند که ایران در این
مرحله با متنی کامل که هم در انطباق با برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت
است و هم اصول مشترک گفت وگوهای ادوار پیشین را حفظ کرده، وارد مذاکرات
شود. به همین دلیل بود که طرف مقابل از زمان دریافت این پیش نویس‌ها بحث
توقف گفت وگو و بازگشت به پایتخت‌ها برای دریافت مشورت را مطرح کرد.
هیات اروپایی دائما دغدغه راضی کردن هیات آمریکایی را دارند
هر چند رویکرد مذاکراتی هیات ایران از روز اول تعاملی و همراه با
انعطاف لازم بود، اما متأسفانه در مقابل سه کشور اروپایی از اختیار تصمیم
گیری بالایی در وین برخوردار نیستند و ضمنا دائما دغدغه راضی کردن هیات
آمریکایی و هماهنگ کردن مواضعشان با هیأت آمریکایی را دارند. این در حالی
است که این گفت و گوها میان ایران و 1+4 و نه ایران و آمریکا (که اساسا عضو
برجام نیست) در حال انجام است اما این رویکرد اروپایی‌ها روند پیشرفت گفت
وگوها را با چالش روبرو کرده است.
روشن است که طرف‌های غربی که با تصور اعطای امتیازات اندک و دریافت
امتیازات حداکثری به وین آمده‌اند، از متون پیشنهادی و خواسته‌های روشن
جمهوری اسلامی ایران رضایت کامل نداشتند، اما هیچ‌یک از این کشورها
نتوانستند بر این متون ایراد حقوقی گرفته یا آنها در تضاد با برجام توصیف
کنند.
تنها نکته مطرح شده از سوی این کشورها این بود که اولا حتی حاضر به
اعطای امتیازات مصرح در برجام نیستند و ثانیا تمایل ندارند مباحثی را که در
پیش‌نویس‌ها آمده اند، مجددا مورد بحث بگذارند. این در حالی است که آنچه
از 6 دور مذاکرات پیشین به دست آمده، تنها یک پیشنویس است و همانطور که
بارها گفته شده است اصل اساسی همواره وجود داشته است که هیچ توافقی در میان
نیست مگر همه چیز توافق شود.
بی میلی آمریکا به دست کشیدن کامل از تحریم‌ها مهمترین چالش گفت و گوهاست
اکنون روشن شده است که بی‌میلی آمریکا به دست کشیدن کامل از تحریم‌ها،
مهمترین چالش در مسیر پیشرفت گفت وگوهاست. ما معتقدیم هر زمان دولت آمریکا
از کارزار فشار حداکثری دست بردارد و طرف‌های اروپایی در گفت وگوها اراده
سیاسی لازم را نشان دهند، راه برای دستیابی سریع به یک توافق باز می‌شود.
**آیا طرفین وارد مذاکره جدی شده‌اند یا هنوز در مرحله اعلام مواضع قرار دارند؟
با وجود اختلاف در مواضع طرفین، باید اشاره کرد که گفت وگوهای هفته
گذشته در فضایی حرفهای و در عین حال صریح برگزار شد و طرف‌های مقابل نیز
نظرات خود را در فضایی به دور از تنش مطرح کردند. در مجموع می‌توان گفت
فضایی سازنده بر گفت وگوها حاکم بود و با ارائه متون پیشنویس از جانب
جمهوری اسلامی ایران، یک گام اساسی و مهم رو به جلو در مسیر گفت وگوها
برداشته شد. البته همانطور که از نام این اسناد مشخص است، ما متون پیشنهادی
را پیش‌نویس‌های قابل مذاکره می‌دانیم و طرف‌های مقابل را نیز تشویق
کرده‌ایم که متون و پیشنهادات روشن خود را بر اساس اصول مشترک و در چارچوب
برجام روی میز بگذارند.
طرف‌های مذاکره با ایده عملی در وین حاضر شوند
هرچند در این دور از مذاکرات نیز بحث‌هایی بر روی متن صورت گرفت، اما
انتظار ما این است که در دور بعدی گفت وگوها که آخر هفته آینده آغاز
می‌شود، طرف مقابل نیز با پاسخ‌های مکتوب دقیق و منطقی و احیانا ایده‌ها
عملی تازه در وین حاضر شود. در آن صورت می‌توان امیدوار بود که مذاکره جدی
بر روی متون آغاز شود. لازم است طرف مقابل هم رویکرد تعاملی و هم انعطاف
لازم را داشته باشد.
**در خصوص محتوای دو سندی که به طرف مقابل ارائه شده، توضیح دهید. آیا قرار است سند دیگری نیز از سوی ایران ارائه شود؟
همانطور که اشاره شد هیأت ایرانی در روز سوم گفت وگوها دو پیشنویس
کامل را به طرف مقابل ارائه کرد. پیشنویس نخست که به موضوع رفع تحریم‌های
ظالمانه و غیرقانونی علیه ایران می‌پردازد، دربرگیرنده تعهدات رفع تحریم‌ها
از سوی آمریکاست. یکی از نکاتی که در گفت وگوها با طرف مقابل مورد تأکید
قرار گرفته، این است که کلیه تحریم‌های وضع شده در چارچوب سیاست فشار
حداکثری با هدف روشن از میان برداشتن برجام طراحی شده و از این رو تمام این
تحریم‌ها با برجام در ارتباط هستند. سند دیگر نیز گام‌های هستهای جمهوری
اسلامی ایران و کیفیت توقف گام‌های جبرانی، در صورت رفع تحریم‌ها را تشریح
می‌کند. در این خصوص نیز تأکید شده است که تا زمانی که نحوه رفع تحریم‌ها
روشن و اجرایی نشده، نمی‌توان از جمهوری اسلامی ایران انتظار داشت که
گام‌های جبرانی خود را که نه یک اقدام اولیه، بلکه واکنشی به تحریم‌ها
بوده‌اند، متوقف نماید.
آمریکا برای بازگشت به برجام ضمانت‌های معتبر ارائه کند/ اجازه نمی دهیم آمریکا مجددا اقتصاد ایران را گروگان بگیرد
البته پیش‌نویس‌های دیگری نیز وجود دارد که نظرات ما در ادامه در قالب
این پیش‌نویس‌ها ارائه خواهد شد. نحوه و زمان راستی آزمایی و موارد مربوط
به دریافت ضمانت عدم خروج مجدد آمریکا از توافق از جمله مواردی است که در
ادامه مطرح خواهد شد. در روزهای اخیر شاهد بوده‌ایم که شماری از سناتورها و
نمایندگان کنگره تهدید کرده اند که در صورت به قدرت رسیدن یک رئیس جمهور
جمهوری‌خواه، آمریکا بار دیگر از توافق هستهای خارج می‌شود. همین مسئله
نشانگر تشتت شدید در داخل آمریکا و این واقعیت است که آمریکا در مذاکرات
قابل اتکا نیست و برای بازگشت به برجام، باید ضمانت‌هایی معتبر و قابل قبول
ارائه نماید. آنها خوب می‌دانند جمهوری اسلامی ایران اجازه نخواهد داد
تکرار بدعهدی‌هایی که بعد از امضای توافق در سال 2015 اتفاق افتاد مجددا
اقتصاد ایران را گروگان خود کند.
**برخی گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن بود که برخی هیأت‌های
اروپایی خواستار جمع‌بندی سریع این دور از گفت وگوها و بازگشت به پایتخت‌ها
بوده اند. دلیل این موضع این کشورها چه بود؟
طرف‌های اروپایی انتظار نداشتند که جمهوری اسلامی ایران در این دور از
گفت وگوها پیشنهادات خود را به صورت مکتوب ارائه کند. به همین دلیل بود که
این کشورها بلافاصله پس از دریافت پیش‌نویس‌های هیأت ایران، خواستار آن
شدند که برای مشورت با پایتخت‌ها و دریافت دستورالعمل‌هایی مذاکراتی تازه،
به کشورهایشان بازگردند. جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده بود که از توان
تصمیم گیری و کارشناسی کافی برخوردار است و آمادگی دارد تا هر زمان که لازم
باشد به گفت وگوها ادامه دهد، اما طرف‌های مقابل که برای ادامه مذاکرات
نیاز به مشورت با مقامات ارشد خود داشتند، خواستار آن شدند که گفت وگوها
برای چند روز متوقف شود. بر این اساس، هیأت‌ها روز جمعه به کشورهایشان
بازگشتند و قرار است از آخر هفته آینده مذاکرات را از سر بگیرند.
**ترکیب هیأت ایرانی چه از لحاظ تعداد و چه ترکیب نفرات،
مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. در خصوص نحوه انتخاب نفرات و تأثیر آن
بر گفت وگوها توضیح بفرمایید.
یکی از موضوعاتی که پیش از این دور از گفت‌وگوها مورد تأکید قرار
داشت، این بود که جمهوری اسلامی باید با توان تصمیم‌گیری و کارشناسی مناسبی
در مذاکرات حضور یابد تا اطمینان یابد که متون تهیه شده و مواضع مذاکراتی
هیأت، تا حد امکان عاری از نقص باشد. علاوه بر این، از آنجا که دولت در
دستیابی به نتیجه جدی است و واقعا تلاش می‌کند در کوتاه‌ترین زمان ممکن گفت
وگوها را به نتیجه برساند، اعتقاد داشت که لازم است با فراهم کردن امکان
تصمیم گیری در محل، روند تهیه متون و ارائه بازخورد به طرف مقابل را تسریع
نماید.
به همین دلیل، از چند هفته پیش از مذاکرات، به کلیه دستگاه‌هایی که به
نحوی با موضوع گفت وگوها در ارتباط بوده و می‌توانند در زمینه تصمیم‌گیری
یا کار کارشناسی کمکی ارائه دهند، مکاتبه شد تا نفرات پیشنهادی خود برای
همراهی هیأت وزارت امور خارجه را معرفی نمایند. نهایتا ترکیبی شکل گرفت که
چه از منظر مدیریتی و تصمیم گیری و چه از دید کارشناسی، از توان واقعا
بالایی برخودار است. ضمنا باید اشاره کرد که در این دور از گفت وگوها، وزن
اقتصادی هیأت به مراتب بیشتر از ادوار پیشین بود، آن هم به این دلیل که از
منظر جمهوری اسلامی در حال حاضر موضوع رفع تحریم‌ها، مسئله اصلی مذاکرات
است و تا زمانی که تکلیف این موضوع روشن نشده است، نمی‌توان مسائل دیگر را
نهایی کرد. البته روشن است این ترکیب در طول مذاکرات و بر اساس نیاز کم و
یا حتی اگر لازم بود زیاد خواهد شد.
برخی مخالفان گفت و گوهای وین، از جمله نخست وزیر رژیم
صهیونیستی، خواستار توقف مذاکرات شده و جمهوری اسلامی ایران را به وقت کشی
با هدف خریدن زمان و پیشبرد برنامه هستهای متهم کرده‌اند. پاسخ شما به این
اتهام چیست؟
اتهام عدم جدیت و وقت کشی جمهوری اسلامی در گفت وگوها که این بار از
شیپور صهیونیست‌ها خارج شد، موضوعی بود که از قبل انتظار آن را داشتیم.
همانطور که شاهد بودید، عملکرد هیأت اعزامی و ارائه سریع پیش‌نویس‌هایی
دقیق به طرف مقابل، تا حد زیادی این حربه را خنثی کرد و اتفاقا این طرف
مقابل بود که خواستار وقفه گفت وگوها شد، در حالی که هیأت ایرانی آمادگی
داشت مذاکرات را بی‌وقفه تا هر زمان که لازم باشد، ادامه دهد. طبیعی است که
رژیم صهیونیستی از بروز چنین وضعیتی خرسند نباشد. به همین دلیل هم بود که
در همین یکی دو روز، رسانه‌های رژیم صهیونیستی با ساخته و پرداخته کردن
چندین شایعه تلاش کردند تا بر فضای گفت وگوها اثر منفی بگذارند. در طول
جلسات به طرف‌های مقابل هشدار دادیم که نباید اجازه داد برخی طرف‌های خارجی
که از پیشرفت گفت وگوها ناخرسند هستند، با انتشار اخبار دروغ و تحریف شده
بر مذاکرات اثر بگذارند.
برخی مقامات آمریکایی از جمله وزیر خارجه آمریکا عنوان کرده
اند که نسبت به نتیجه گفت وگوها تردید دارند. دیدگاه شما در این خصوص چیست؟
بر خلاف اظهارات مقام‌های آمریکایی، من معتقدم که اگر طرف‌های مقابل
حسن نیت داشته باشند و از بازی بی فایده مقصرنمایی دست بردارند، توافق در
دسترس است. جمهوری اسلامی ایران پیشنهاداتی عملگرایانه روی میز گذاشته و
طرف‌های مقابل باید پاسخی درخور یا حتی پیشنهادات و ایده‌های تازه خود را
به صورت مکتوب و مشخص ارائه کنند.
اظهارات منفی و بیانیه‌هایی که صادر می‌شود تاکتیک مذاکراتی است
من تصور می‌کنم طرح اظهارات منفی و صدور چنین بیانیه‌هایی بیش از آنکه
مربوط به محتوای مذاکرات باشد، یک تاکتیک مذاکراتی و ناشی از تلاش طرف‌های
مقابل برای مقصرنمایی از ایران با هدف اعمال فشار بر مذاکره کنندگان است.
کافی است تا طرف‌های مقابل اراده سیاسی به خرج داده و برای برداشتن گام‌های
عملی لازم اعلام آمادگی کنند. در آن صورت راه برای توافق و حل اختلافات
باز خواهد شد.