راه ترقی - از ماه‌گرفتگی کامل تا هم‌ترازی پنج سیاره و بارش‌های شهابی امسال شاهد رویدادهای جالبی در آسمان شب خواهیم بود.

یک سال دیگر تماشای آسمان شب پیش روی ما است و اتفاقات زیادی در سال 2022 در آسمان رخ خواهند داد. در ادامه به چند نمونه از رویدادهای مهم آسمان شب اشاره می‌کنیم که در سال جاری رخ خواهند داد. اواخر بهمن تا اواخر اسفند 1400: نمایش زهره
در اواخر بهمن تا اواخر ماه اسفند، زهره، درخشان‌ترین سیاره در آسمان شب، چند ساعت قبل از طلوع آفتاب در آسمان جنوب شرقی می‌درخشد. زهره در 24 بهمن امسال به بیشترین میزان درخشش خود می‌رسد و با تلسکوپ‌های کوچک و دوربین‌های دوچشمی در حالت ثابت می‌توان فاز هلال آن را رصد کرد. در 29 اسفند، زهره وارد فاز نیمه قرص می‌شود و به بزرگ‌ترین تطویل غربی خود از خورشید می‌رسد. در 7 اسفند قرص کامل زهره قابل رؤیت است.

در 16 فروردین در آسمان شرق و جنوب شرق قبل از طلوع آفتاب شاهد ملاقاتی جذاب خواهیم بود. در این تاریخ مریخ در زاویه‌ی 0/4 درجه زیر زحل قرار می‌گیرد؛ اما جذابیت این رصد درخشش یکسان هر دو سیاره (زحل، قدرظاهری 0.9+، مریخ 1.0+) و کنتراست رنگی بین زحل زرد و سفید و مریخ نارنجی فام است. درنتیجه، ارزشش را دارد برای تماشای این رویداد ساعت خود را روی 5:40 دقیقه‌ی صبح تنظیم کنید.

دنباله‌دار C/2021 O3 (PanSTARRS) در اول اردیبهشت از فاصله‌ی 42/8 میلیون کیلومتری خورشید عبور می‌کند و می‌تواند تا قدر ظاهری چهارم بدرخشد به‌طوری‌که با چشم غیرمسلح در هفته دوم اردیبهشت تا اواسط همین ماه قابل رؤیت خواهد بود. این دنباله‌دار در صورت آشکار شدن در آسمان غرب، جنوب غرب و در فاصله‌ی کوتاهی پس از غروب آفتاب در آسمان شب بهاری قابل رؤیت خواهد بود. فقط باید منتظر بمانید.

در اوایل اردیبهشت، مشتری از افق شرق، جنوب شرقی بالا رفته و به زهره نزدیک می‌شود. در 7 اردیبهشت، گردهمایی جذاب سه عدد از درخشان‌ترین اجرام آسمان شب را شاهد خواهیم بود که در سپیده‌دم قابل رؤیت خواهند بود در این موقعیت هلال ماه زیر مشتری و زهره قرار می‌گیرد که دارای زاویه‌ی 3 درجه نسبت به آن‌ها است. در 10 اردیبهشت، برخورد موسوم به سیاره‌ی دوگانه توجه‌ها را به خود جلب می‌کند در این موقعیت مشتری و زهره کنار هم ظاهر می‌شوند. مشتری در سمت چپ و زهره در سمت راست درحالی‌که با زاویه‌های 0/5 درجه از یکدیگر جدا خواهند شد. درحالی‌که مشتری با قدر ظاهری 2- می‌درخشد، زهره با قدر ظاهری 2، شش مرتبه درخشان‌تر ظاهر می‌شود.

در تاریخ 10 اردیبهشت خورشید‌گرفتگی کاملی در قطب جنوب قابل رؤیت خواهد بود اما این خورشیدگرفتگی برای دیگر نقاط به صورت جزئی دیده می‌شود. در این تاریخ، سایه‌ی فوقانی ماه یا نیم‌سایه بخش‌هایی از نیم‌کره‌ی جنوبی را پوشش خواهد داد و منجر به خورشیدگرفتگی جزئی خواهد شد که حوالی غروب آفتاب در نوار اقیانوس آرام جنوبی و بخش‌های غربی و جنوبی آمریکای جنوبی از جمله شیلی، آرژانتین، اروگوئه، جنوب پرو، جنوب بولیوی، غرب پاراگوئه و بخش‌های کوچکی از برزیل قابل رؤیت خواهد بود. خورشیدگرفتگی بزرگ‌تر اقیانوس آرام جنوبی را در فاصله‌ی 480 کیلومتر به شمال غربی پایگاه یلکو، مرکز پژوهشی جنوبگان شیلی در South Bay جزیره‌ی دومر پوشش خواهد داد. کشتی یا کرجی‌های ماهیگیری نزدیک به این نقطه می‌توانند خورشید را به وضوح در افق غرب، شمال غرب رؤیت کنند به‌طوری‌که دو سوم آن پشت ماه قرار گرفته است. مه ضخیم ممکن است تا اندازه‌ای نور خورشید را ضعیف یا قرمز کند.

25 تا 26 اردیبهشت 1401: ماه‌گرفتگی کامل
زمان‌بندی این رویداد کاملاً برای اغلب آمریکایی‌ها مناسب است. در 25 تا 26 اردیبهشت، ماه‌‌گرفتگی در زمان طلوع ماه یا اندکی پس از آن در راستای ساحل اورگان و واشنگتن رخ می‌دهد و در بخش زیادی از غرب و شمال و مرکز کانادا ماه به گویی روح مانند و قرمز رنگ تبدیل خواهد شد. در هاوایی طلوع ماه مقارن با پایان ماه‌گرفتگی است؛ متأسفانه برای بخش زیادی از آلاسکا ماه‌گرفتگی قبل از طلوع ماه به پایان می‌رسد. طلوع ماه در اقیانوس اطلس با بخش زیادی از آفریقا و اروپا تداخل دارد؛ بخش زیادی از اروپای مرکزی می‌توانند ماه‌گرفتگی کامل را ببینند. ماه‌گرفتگی کامل کمی بیش از مقدار میانگین به طول می‌انجامد: یک ساعت و 24 دقیقه. ماه از جنوب مرکز سایه‌ی زمین عبور می‌کند درنتیجه، در طول فاز کامل، بخش پائینی ماه درخشان‌تر ظاهر می‌شود درحالی‌که بخش فوقانی آن به شکل قابل توجهی تیره تر خواهد بود. بااین‌حال،، درخشش و رنگ‌هایی که روی ماه ظاهر می‌شوند به وضعیت جو زمین هم بستگی دارند؛ ابرهای متلاطم، غبار آتشفشانی و دیگر آلودگی‌ها می‌توانند بر ظاهر ماه‌گرفتگی تأثیر بگذارند.

شاید چشم‌گیر‌ترین رویداد آسمان شب در سال 2022 در ساعت‌های شب 9 و 10 خرداد 1401 در اغلب بخش‌های آمریکای شمالی رخ دهد. در این زمان سیاره‌ی ما در میان ابری متراکم از شهاب‌سنگ‌ها قرار می‌گیرد که بر اثر فروپاشی هسته‌ی یک دنباله‌دار کوچک به نام 73P/Schwassman-Wachmann 3 دفع شده‌اند.این رویداد کیهانی عجیب می‌تواند منجر به نمایشی شگفت‌انگیز و البته کوتاه از شهاب‌سنگ‌های کند شود که با عنوان شهاب ثاقب هم شناخته می‌شوند شاید تعداد این شهاب‌ها به ده‌ها یا صدها عدد در ساعت برسد.

از اواخر خرداد تا اوایل تیر 1401، پنج سیاره در آسمان شب به صورت هم‌زمان تراز می‌شوند و خطی را ترسیم می‌کنند که هنگام سپیده‌دم از شرق تا جنوب شرقی آسمان کشیده می‌شود. نکته‌ی شگفت‌انگیز این رویداد تراز سیاره‌ها به ترتیب فاصله از خورشید است: عطارد، زهره، مریخ، مشتری و زحل. ماه هم از حالت هلال فزاینده به فاز هلال باریک تبدیل می‌شود و در صبحگاه‌هایی مشخص با هر سیاره ملاقات می‌کند: زحل در 28 خرداد؛ مشتری در 31 خرداد؛ مریخ در اول تیر؛ زهره در 5 تیر و عطارد در 6 تیر.

ماه در ساعت 23:08 به وقت ایران کامل می‌شود و 9 ساعت و 37 دقیقه زودتر به نزدیک‌ترین نقطه با زمین در فاصله‌ی 357٬264 کیلومتری می‌رسد. این حالت که سوپرمون یا ابرماه نامیده می‌شود به مدت چند روز منجر به تغییرات بزرگی در جز و مد اقیانوس‌ها خواهد شد.

نمایش سالانه‌ی بارش شهاب‌سنگی در این تاریخ به دلیل نور روشن ماه کامل به سختی دیده خواهد شد.

4 مهر 1401: مقابله حضیض مشتری
بزرگ‌ترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی در تاریخ 4 مهر به نقطه‌ی حضیص و نزدیک‌ترین فاصله‌اش با زمین از مهر 1342 خواهد رسید. در این حالت فاصله‌ی مشتری با زمین 591/2 میلیون کیلومتر خواهد بود. بدین‌ترتیب، مشتری درخشان‌تر و بزرگ‌تر از دیگر ستاره‌های صورت فلکی حوت خواهد درخشید.

در این خورشیدگرفتگی سایه‌ی ماه مناطق قطب شمالی زمین را خواهد پوشاند. این خورشیدگرفتگی از بخش شرقی گرینلند و کل ایسلند و همچنین اغلب بخش‌های اروپا به جز پرتغال و بخش‌های غربی و جنوبی اسپانیا، شمال شرق آفریقا و با شدت متغیر در بخش‌های زیادی از آسیای مرکزی و غربی قابل رؤیت خواهد بود. خورشیدگرفتگی بزرگ‌تر با مخفی شدن تقریباً هفت هشتم قطر خورشید هنگام غروب خورشید محلی در فلات سیبری و در نزدیکی شهر نیژنوارتوفسک قابل رؤیت است.

ماه گرفتگی 17 آبان نیمه‌ی غربی آمریکای شمالی، جزایر هاوایی، آسیای شرقی، اندونزی، نیوزیلند و نیمه‌ی شرقی استرالیا را پوشش خواهد داد. خسوف ماه از کرانه‌ی اقیانوس اطلس آغاز می‌شود. سپس به شمال مرکز سایه می‌رسد و درست مانند ماه گرفتگی طولانی ماه می، یک ساعت و 25 دقیقه به طول خواهد انجامید. درنتیجه، ممکن است شاهد خسوفی نسبتاً تاریک باشیم که احتمالاً در بخش‌های پائین ماه به رنگ قهوه‌ای و در بخش‌های بالاتر به رنگ قرمز مسی خواهد بود.

در ساعت‌های بعد از ظهر 16 آذر، ماه کامل از فاصله‌ی نزدیکی در بالای مریخ عبور می‌کند و آن را برای بخش‌هایی از آمریکای شمالی مخفی می‌کند؛ اما این پرسش به وجود می‌آید که ستاره‌ی نارنجی زرد درخشان زیر ماه چیست؟ مقاله‌ی مرتبط: بزرگ‌ترین دنباله‌دار شناخته‌شده به سمت ما می‌آید ابرماه؛ چگونه خطای دید باعث می‌شود ماه کامل را بزرگ‌تر ببینیم؟
مریخ در 17 آذر به تقابل با خورشید می‌رسد و با غروب خورشید بالا می‌رود در نهایت هنگام نیمه شب به بالاترین نقطه در آسمان شب می‌رسد. سپس با قدر ظاهری 1.9- می‌درخشد و درخشش آن حتی از سیریوس، درخشان‌ترین ستاره‌ی آسمان شب هم بیشتر خواهد شد.

باران شهابی جوزایی که به‌عنوان بهترین باران شهابی سالانه شناخته می‌شود امسال در فاز سه چهارم آخر ماه رخ می‌دهد و محکوم به شکست خواهد بود؛ زیرا نور ماه آن را در هم می‌شکند اما درخشان‌ترین شهاب‌ها را می‌توان در ساعت‌های پس از نیمه شب رؤیت کرد.