راه ترقی - دانشمندان اولین‌بار موفق شدند لحظه‌ی انفجار ابرغول سرخ را رصد کنند. رصد این رویداد می‌تواند به حل معمای شکل‌گیری ستاره‌ها کمک کند.

دانشمندان این روزها رویدادهای چشم‌نوازی در فضا ثبت می‌کنند و تلسکوپ‌ها هم روز‌به‌‌روز قوی‌تر می‌شوند. حالا پژوهشگران موفق شدند یکی از پدیده‌های جذاب جهان، یعنی انفجار سوپرنوای ابرغول سرخ را برای اولین‌بار رصد کنند. سوپرنوای SN 2020tlf به‌مدت 130 روز رصد شد که درنهایت، به انفجاری عظیم انجامید. این انفجار نتیجه‌ی فروپاشی ستاره‌ای در فاصله‌ی 120 میلیون سال نوری از زمین در کهکشان NGC 5731 است که ده برابر سنگین‌تر از خورشید ما است. به‌گفته‌ی پژوهشگران، رصد بی‌سابقه‌ی یکی از رویدادهای جذاب و عظیم جهان نشان می‌دهد همیشه «آرامش قبل از طوفان» در کار نیست و این مشاهده می‌تواند فرضیه‌های بعدی را رد کند. وین جیکوبسون گالان، ستاره‌شناس دانشگاه برکلی کالیفرنیا و مؤلف ارشد این مقاله، درباره‌ی این موضوع می‌گوید: این پژوهش درک ما را درباره‌ی لحظات پیش از مرگ ستاره‌های کلان جرم متحول می‌کند. فعالیت پیش از سوپرنوا در ستاره‌ی ابرغول سرخ هرگز قبلاً در سوپرنوای معمولی نوع 2 رصد نشده بود؛ اما توانستیم برای اولین‌بار شاهد انفجار ابرغولی سرخ باشیم.

سوپرنوا زمانی رخ می‌دهد که ستاره‌ای کلان‌جرم به پایان عمر خود برسد. در این شرایط، سوخت ستاره به‌پایان می‌رسد و دچار فروپاشی درونی می‌شود. هیچ‌چیز تعادل نیروی گرانش و واکنش هسته‌ای را نمی‌تواند حفظ کند. در انفجارهای عظیم و درخشان، پس از فروپاشی امواج شوک در فضا منتشر می‌شوند و هسته‌ای متراکمی باقی می‌ماند که با ابری از گاز به نام سحابی احاطه شده‌ است. این فرایند چشمگیر هرگز قبلا به‌صورت زنده رصد نشده بود. دو تلسکوپ برای این رصد به‌کار رفتند که هر دو در هاوایی قرار دارند: تلسکوپ Pan STARRS مؤسسه‌ی نجوم دانشگاه هاوایی در هالیکالا و رصدخانه‌ی WM Kekc در ماونا کیا جزیره‌ی هاوایی. داده‌های جمع‌آوری‌شده دیدگاه‌های جدیدی ارائه می‌کنند. شواهد مستقیمی از مواد اطراف ستاره‌ی هنگام انفجار وجود دارند. رافائلا مارگوتی، اخترفیزیک‌دان دانشگاه برکلی کالیفرنیا، بیان می‌کند: رصد این پدیده مانند تماشای تیک‌تاک بمب ساعتی بود. هرگز چنین فعالیت متلاطمی را در ابرغول سرخ رصد نکرده بودیم؛ به‌طوری‌که به درخششی چشمگیر بینجامد و سپس به فروپاشی و احتراق ادامه دهد. براساس رصدها، به‌نظر می‌رسد حداقل برخی از ابرغول‌های سرخ قبل از تبدیل به سوپرنوا دچار تغییرات داخلی درخورتوجهی می‌شوند. احتمالأ این ناپایداری‌ها به مراحل پایانی سوخت هسته‌ای ستاره مربوط هستند و این تغییرات به فوران‌ها و درخشش عظیمی منجر می‌شوند. مقاله‌های مرتبط: هر آنچه باید درباره ابرنواختر یا سوپرنوا و انواع آن بدانیم ستاره‌های نوترونی؛ پالسارها و مگنتارها
سطح بالای نور منتشرشده یکی از شواهد جالب این رویداد است. این سوپرنوا پس از انفجار به‌مدت 300 روز رصد شد تا ستاره‌شناسان داده‌های بیشتری برای بررسی جمع‌آوری کنند. رصدها بخشی از آزمایش سوپرنوای جوان (Young Supernova Experiment) بودند؛ پروژه‌ای پیوسته که تلاش می‌کند اولین مراحل انفجارهای ستاره‌ای را پیدا کند. حالا با رسیدن به داده‌های جدید به‌راحتی می‌توان رویدادهای سوپرنوا را قبل از وقوع پیدا کرد. جیکوبسون گالان می‌افزاید: درباره‌ی ناشناخته‌هایی که به‌واسطه‌ی این کشف آشکار می‌شوند، هیجان‌زده‌ام. کشف رویدادهای بیشتری مثل SN 2020tlf بر تعریف ما از تکامل ستاره‌ای تأثیر می‌گذارد و در جست‌وجوی راه‌حل پایان زندگی ستاره‌های کلان‌جرم به یکپارچه‌سازی دیدگاه رصدکنندگان و نظریه‌پردازان کمک خواهد کرد. این پژوهش در مجله‌ی Astrophysical Journal منتشر شد.