تورها و تلههای گفتوگوها
نوشتارها
بزرگنمايي:
راه ترقی- در ادامه یادداشت 29 دی روزنامه همدلی به قلم محمدعلی نویدی مدرس دانشگاه میخوانیم: گفتوگو
و همصحبتی و مباحثه یکی از طرق مهم انسانی و اندیشگی برای کشف و راهحل
یابی مسائل و موضوعات و مشکلات گوناگون فکری، علمی، اجتماعی و سیاسی و
اقتصادی و فرهنگی است که در طول تاریخ بشر و جریان زندگی استمرار داشته
است؛ اما گفتوگوها همیشه با خدعهها و نیرنگها و کمندهای پیچیده و
لایهلایه مواجه بوده است. مراد از تورها و تلههای گفتوشنود و محاورات
همین دامهای صیادی و خدعه و نیرنگهای شیطانی و نامعقول است. درواقع ایجاد
انحراف و ناسازگاری در گفتوگو «انواع گفتوگوها» همانا، تلههای گفتوگو
مینامیم. این تلهها و تورها ایجاد عمدی قیدها و بندهای کاذب، ساخت و
ترکیب قفسهای ضد روند آزادی در گفتوگوها و ایفای نقش صیادان دانه پهن کن و
کید و مکار است که همانند عمروعاص، راستی را کژی و کژی را راست
مینمایانند؛ بنابراین، تأمل و اندیشیدن و البته مطالعه و پژوهش در خصوص
تلههای گفتوگو بسیار مهم است تا در کمند و کید ناراستی نیافتیم و از منطق
گفتوگو دور نشویم.
1- نخستین تله و تور گفتوگو، افتادن و
افکندن گفتوگوها به وضعیت و حالت احساسات و عواطف است. در حالت احساسات
خشم و غضب و قهر و کین و یا برعکس مهر و محبت مفرط چشم خرد را کور میکند و
گفتوگوها در مسیر بیراهه میافتد و از راه عقل و منطق و استدلال دور
میشود. مثلاینکه در وسط گفتوگوهای عقلانی و علمی درباره نظام بطلمیوسی و
تفاوت آن با نظام کوپرنیکی، آدمی را به مادر و پدر قسم دهند بطلمیوس درست
گفته است و یا احساسات و ذوق و شوق غیرعقلانی و غیرعلمی در وی پدید آورند.
2- تله و کمند دیگر در گفتوگوها، تغییر
عمدی و انحرافی در روشهای گفتوگوی است. گفتوگوی جدی و علمی همان گفتگوی
اثربخش و پیش برنده و حلال مشکلات است و روش آن برهان و استدلال آوری است،
اگر طرف گفتگو با خدعه و نیرنگ طرف دیگر را به راه و رسم جدل و سفسطه و
خطابه و مغلطه بکشاند، در واقع گفتوگوی واقعی منحرف میشود و در تله
میافتد. مثلاً تله گذار بجای استدلال و معقولات و واقعیات به مقبولات و
مفروضات تمسک بجوید و مسیر را کج نماید.
3- طرح و تعبیه اهداف فرعی بجای اهداف
اصلی ازجملهی تلههای گفتوگوست. گفتوشنود و بحث و بررسی جمعی و گروهی،
اهداف اصلی و کلان دارد. کشاندن گفتوگو به اهداف فرعی یک نوع تور و تله
است. مثلاً، در موضوع عوامل دخیل در تغییر نگرشها، بحث سیطره کمیت و کیفیت
از اهداف اصلی است، هرگاه بجای کمیت، مثلاً بحث مساحی را مطرح کنند و در
آن متوقف شوند، هدف اصلی گم میشود. چنین است وقتی از علل اصلی بدبختی و
گرفتاری مردم بحث میکنیم، موضوع را به امر فرا تاریخی نسبت دهیم.
4- دروغ و دروغگویی در محاورات از
تلههای رایج و متداول است. دروغ واژگون کردن واقعیت است و از ساحت انسان و
انسانیت از زمین تا آسمان فاصله دارد. تاریخ گذشته و حال مملو از
دروغگویانی است که موجب فلاکت و بدبختی خانهها و خانوادهها و ملتها
شدهاند.
5- تله پنهانکاری. تله پنهانکاری مثل
تله پنهان کردن دانه برای صید است توسط صیادان. روباهصفتی در گفتوگوها،
همان پنهانکاری است. حقیقت را پنهان کردن و امر کاذب را نمایان.
6- از دیگر تلهها و تورهای گفتوگو،
کشاندن و افکندن گفتوگو و درگیر کردن گفتگوگران با مسائل مشابه موضوع
گفتوگو اصلی. تشبیه سازی مسائل حاشیهای بجای مسائل اصلی. مثلاً، اگر
موضوع گفتوگو بیتفاوتی اجتماعی است، مسئله بیتفاوتی یک شخص را طرح کنند و
جلسه بحث و گفتگو را درگیر آن نمایند و در تله بیندازند. گفتوگوهای
عقلانی و علمی یک راه انسانی و مستدل برای تبیین و مسائل و گشایش راههای
صلحآمیز و در سبک و سیاق انسانیت است. خردمندی و اندیشه ورزی و ژرفنگری
از لوازم ضروری دوری و مراقبت از تلهها و تورهای خرابی گفتوگوهاست. این
گفتوگو نیازمند مباحث مبسوط و مفصل است.
لینک کوتاه:
https://www.rahetaraghi.ir/Fa/News/334928/