بزرگنمايي:

راه ترقی- یکی از مسائل حائز اهمیتی که در دولت سیزدهم رخ داد، برگزاری جلسه شورای عالی فضایی بود. در این جلسه که پس از 11 سال وققه به ریاست رییس جمهوری تشکیل شد، مباحثی مانند شتاب‌بخشی در عرصه فضایی، همگرایی و هم‌افزایی در عرصه فضایی، استفاده از تمام ارکان و بازیگران فضایی و توجه حداکثری بر دیپلماسی فضایی مورد تاکید قرار گرفتند.

جلسه شورای عالی فضایی، پس از 11 سال وقفه برگزار شد

«حسن سالاریه» معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رییس سازمان فضایی ایران، در گفت‌وگوی اختصاصی درباره شورای عالی فضایی، گفت: این شورا، بالاترین نهاد سیاست‌گذاری در حوزه فضایی در کشور ایران است. ریاست آن را رییس‌جمهوری بر عهده دارد و اعضای آن را تعدادی از وزرا مانند وزیر ارتباطات، وزیر علوم، وزیر امور خارجه و روسای سازمان‌هایی مانند برنامه‌وبودجه و نهادهای دیگر تشکیل می‌دهند.

وی با بیان اینکه جلسه شورای عالی فضایی، سال گذشته پس از 11 سال وقفه برگزار شد، در خصوص چرایی وجود چنین نهادی گفت: در کشور ما بخش‌های مختلفی مانند وزارت دفاع، سپاه، دانشگاه‌ها، وزارت علوم و سازمان فضایی در صنعت فضایی مشغول به کار هستند و برای ایجاد هماهنگی میان این دستگاه‌ها و تدوین سیاست مشترکی برای برنامه‌های فضایی کشور، به چنین شورایی نیاز است.

معاون وزیر ارتباطات با بیان اینکه اکنون دبیرخانه دایمی این شورا در سازمان فضایی ایران مستقر است، افزود: در این دبیرخانه محتوای برنامه‌ای و سیاستی برای بخش‌های مختلف تهیه می‌شود و جلوی موازی کاری در بخش‌های مختلف را می‌گیرد. هماهنگی میان گروهی و ارایه سرویس بین بخشی توسط این دبیرخانه نظم و نظام می‌گیرد.

سالاریه افزود: شورای عالی فضایی از مسوولین رده اول کشور تشکیل شده و به دلیل مشغله‌هایی که این افراد دارند، ممکن است در سال بیش از 2 مرتبه فرصت تشکیل نداشته باشد. به همین دلیل کمیسیون دائمی این شورا با حضور نمایندگان اعضای شورای عالی فضایی ایجاد شده است. جلسات کمیسیون به تعداد بیشتری در صورت لزوم تشکیل و موضوعاتی که قرار باشد در دستور کار شورای عالی فضایی قرار بگیرد، از قبل در این کمیسیون بررسی می‌شوند.

تشکیل 6 کارگروه تخصصی ذیل شورای عالی فضایی 

وی خاطرنشان کرد: برای اینکه کمیسیون محتوای لازم را داشته باشد، به کارگروه‌های تخصصی نیاز هست. کارگروه‌های تخصصی در 6 حوزه تخصصی ذیل شورای عالی فضایی تشکیل می‌شوند. در دوره جدید این کارگروه‌ها از بهمن‌ 1400 تشکیل شده و مشغول آماده‌سازی محتوای فکری برای تشکیل جلسه بعدی شورای عالی فضایی هستند. اعضای این کارگروه‌ها را بازیگران اصلی صنعت فضایی و نمایندگان حوزه‌های تخصصی مختلف کشور در زمینه علوم و فناوری‌های فضایی تشکیل می‌دهند.

معاون وزیر ارتباطات گفت: کارگروه‌ها در حوزه پرتابگر و زیرساخت‌های مربوط به پرتاب و در مدار گذاری ماهواره، فناوری‌های ماهواره و زیرساخت‌های آن، علوم و اکتشافات فضایی، تنظیم مقررات، دیپلماسی و حقوق فضایی و کاربردها و خدمات فضایی فعالیت می‌کنند.

رییس سازمان فضایی کشور خاطرنشان کرد: اکنون تکلیف اصلی کارگروه‌ها، بازنگری کلان برنامه 10 ساله فضایی کشور است. ما 2 برنامه فضایی 10 برای سال‌های 84 تا 94  و 94 تا 1404 داریم که برنامه دوم در کمیسیون دائمی شورای عالی فضایی مصوب شد اما به شورا نرسید. این برنامه عمدتاً مربوط به همان 11 سالی است که شورا تشکیل نشده است.

سالاریه تاکید کرد: با توجه به اینکه صنعت و دانش فضایی مرتباً در حال پیشرفت و تغییر است، نمی‌توان بر اساس صرفاً یک برنامه‌ریزی 10 ساله و بدون بازخوردگیری از پیشرفت‌ها و تحولات علم و فناوری فضایی در جهان جلو رفت. بازنگری و به‌روزرسانی مرتب برنامه جزو ضروریات است.

وی تاکید کرد: بخش‌هایی از برنامه‌هایی که برای افق 1404 در نظر گرفته شده بودند، به مرحله اجرا نرسیده و بخش‌های دیگری وجود دارد که با توجه به پیشرفت‌های حوزه فضایی اکنون باید حتماً تغییر کنند. مورد دیگر فناوری‌های جدید حوزه فضا مانند منظومه‌های ماهواره‌ای و ریز ماهواره‌ها هستند که در برنامه قبلی از آن‌ها صحبتی به میان آورده نشده است.

بازنویسی برنامه 10 ساله فضایی به نقاط پایان خود رسید

رییس سازمان فضایی گفت: با توجه به مجموعه این عوامل، بازنگری برنامه 10 ساله فضایی ایران که در سال 94 تدوین شده بود را آغاز کردیم. برنامه‌ای برای افق 1401 تا 1410 در حال تدوین است که از بهمن سال گذشته تاکنون بالغ‌بر حدود 40 جلسه برای تدوین آن تشکیل شده و بازنویسی برنامه اکنون تقریباً به نقاط پایانی خود رسیده است.

سالاریه درباره روند بازنگری برنامه 10 ساله فضایی ایران گفت: کار بازنگری را از یافتن نیازهایی که در این حوزه وجود داشت آغاز کردیم. پس از احصا نیازها، با برنامه‌ریزی برای رفع آن‌ها تصمیم می‌گیریم. قسمتی از نیازها از طریق خرید، تامین و دریافت خدمات از خارج از کشور و بخشی دیگر از طریق فناوری‌های داخلی تامین می‌شود. علاوه بر آن به آینده نیز نگاه می‌کنیم و هدف‌گذاری‌هایی را انجام می‌دهیم که به پیشرفت‌های جهانی صنعت فضایی و جهت‌گیری‌های جهانی نزدیک باشد.

او درباره برنامه‌های پیش‌روی صنعت فضایی ایران گفت: طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی، مخابراتی، ریز ماهواره‌های مخابراتی و ماهواره‌های سنجشی (SAR/ رادار) و تثبیت فناوری پرتابگرهای بومی ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های صنعت فضایی کشور است. 

معاون وزیر ارتباطات با بیان این‌که توسعه کاربردهای فضایی اهمیت بالایی دارد، خاطرنشان کرد: ما اکنون هر تعداد ماهواره غیرکاربردی در مدار قرار بدهیم اما به کاربرد آن در زندگی روزمره مردم توجه نشود صرفاً یک کار تحقیقاتی انجام داده‌ایم. مساله مهم توسعه کاربردهای فضایی و توسعه اقتصاد فضا است.

سالاریه خاطرنشان کرد: با استفاده از کاربردهایی که ماهواره‌ها دارند، می‌توان پلتفرم‌های زیادی را توسعه داد تا مردم به‌عنوان کاربر نهایی از مزایای آن استفاده کنند، مانند سامانه‌ای که از تصاویر ماهواره‌ای برای کاربردهای کشاورزی یا مدیریت بلایای طبیعی استفاده می‌کند. پیش‌بینی ما راه‌اندازی 30 سامانه برای خدمات دادن به حاکمیت، دستگاه‌های اجرایی و کسب‌وکارها تا پایان افق 10 ساله است. اکنون 10 سامانه با همین کاربردها فعال و یا در مرحله توسعه هستند و قصد داریم تعداد آن را افزایش بدهیم.

معاون وزیر ارتباطات تاکید کرد: بخش‌هایی از برنامه‌هایی که برای افق 1404 درنظر گرفته شده بودند، به مرحله اجرا نرسیده و بخش‌های دیگری وجود دارد که با توجه به پیشرفت‌های حوزه فضایی اکنون باید حتما تغییر کنند. مورد دیگر فناوری‌های جدید حوزه فضا مانند منظومه‌های ماهواره‌ای و ریزماهواره‌ها هستند که در برنامه قبلی از آن‌ها صحبتی به میان آورده نشده است.

ستاد فضایی کشور؛ محل برآورده کردن نیاز بازیگران حوزه فضا

وی درباره روند تصویب این برنامه گفت: پس از بازنگری محورهای برنامه 10 ساله در کارگروه، طرح موردنظر به کمیسیون شورای عالی فضایی و سپس به شورای عالی فضایی می‌رود. تعامل ما با تمام بخش‌ها به‌گونه‌ای بوده که برای تصویب این برنامه مشکلی نخواهیم داشت. رویکرد سازمان فضایی در دوره جدید به شکلی است که به‌عنوان ستاد فضایی کشور، محلی برای برآورده کردن احتیاجات و نیازهای بازیگران حوزه فضا خواهد بود.

معاون وزیر ارتباطات افزود: البته ما با توجه به محدودیت‌هایی که ازنظر بودجه داریم می‌توانیم بخشی از نیازها را برطرف کنیم نه تمام آن‌ها را. ممکن است کل نیازهایی که در برنامه  10 ساله مدنظر قرار داده‌شده، به بودجه بسیار بالاتر از ظرفیت سرمایه‌گذاری دولتی نیاز داشته باشد، اما از آنجایی که می‌دانیم تامین آن امکان‌پذیر نیست راهکارهای مناسب و قابل‌اجرا را برای آن پیش‌بینی می‌کنیم تا در شورای عالی فضایی بدون ابهام تایید شود.

برنامه فضایی 10 ساله، هر سال بازنگری می‌شود

رییس سازمان فضایی ایران بیان کرد: از طرفی تکلیف بزرگی را برای خود قائلیم و آن فراهم کردن شرایط لازم برای ورود بخش خصوصی از طریق ایجاد و فعال نمودن بازار مناسب ارایه خدمات و فناوری فضایی در کشور است، البته این مهم باید به کمک همه بازیگران و اعضای شورای عالی فضا محقق شود و طبیعتاً سازمان فضایی وظیفه هماهنگ‌سازی و تعریف نقش برای این بازیگران را به عهده دارد.

سالاریه با بیان اینکه پس از مصوب شدن برنامه در شورای عالی فضایی، رصد و نظارت بر اجرایی شدن برنامه‌های شورا موردبررسی قرار می‌گیرد، تاکید کرد: همچنین تقسیم‌کار بین نهادهای مختلف صورت می‌گیرد، باید تامین منابع انجام شود و اجرایی سازی برنامه در دستور کار قرار بگیرد. ضمن این‌که باید تاکید کنم این برنامه هر سال به دلیل سرعت رشد فناوری، مورد ارزیابی در اجرا و در صورت نیاز بازنگری قرار می‌گیرد.

وی تاکید کرد: ما در کشور چند مجموعه و نهاد ماهواره‌ساز نسبتاً با سابقه و تخصصی داریم. این مجموعه‌ها با سازمان قرارداد طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی دارند و برخی از ماهواره‌هایی که اکنون در صف پرتاب داریم، حاصل برنامه گذشته حوزه فضایی و خروجی همین نهادهای سنتی و سابقه‌دار است. در برنامه جدید برخی نهادهای جدید برای ساخت ماهواره به‌ویژه در بخش خصوصی تقویت می‌شوند و از بازیگران سنتی نیز برای توسعه و ساخت ماهواره‌های جدید با قابلیت‌های بالاتر استفاده می‌شود؛ همچنین امکان کار مشترک بین بازیگران سنتی که اغلب دولتی هستند و بخش خصوصی نیز وجود خواهد داشت تا محصول با کیفیت ارزش بالاتری را تولید کنند.  

فاز مطالعاتی پایگاه پرتاب ملی«چابهار» به پایان رسید

معاون وزیر ارتباطات با بیان این‌که شاخه دیگری که در برنامه بازنگری طرح موردتوجه قرار گرفته، مربوط به حوزه زیرساخت‌های ماهواره است، گفت: کشوری که قصد نهایی آن ساخت ماهواره‌ است باید آزمایشگاه‌های مجهزی برای پیشبرد طراحی، تست و ساخت ماهواره داشته باشد. مساله دیگر داشتن پایگاه‌های پرتاب به‌روز ماهواره است. ما اکنون با جدیت راه‌اندازی پایگاه پرتاب ملی «چابهار» را در برنامه داریم. این پایگاه به دلیل موقعیت جغرافیایی، پتانسیل پرتاب ماهواره‌های خورشید آهنگ و مدارات یا شیب‌های متنوع را دارد و از این جهت بسیار حائز اهمیت است.

سالاریه خاطرنشان کرد: تلاش ما این است که پایگاه ملی چابهار بتواند سرویس‌های بین‌المللی را نیز ارایه کند. قرار گرفتن چابهار در مرز آبی، رفت‌وآمد و امکان دسترسی را آسان می‌کند و باعث می‌شود بازه زاویه‌ای برای پرتاب ماهواره گسترده باشد. این پوشش، جذابیت زیادی را برای ماهواره‌سازها فراهم می‌کند، ما تاکنون چنین امکانی را برای جذب همکاری با کشورهای دیگر نداشته‌ایم. فاز مطالعات و طراحی قرارداد عمرانی پایگاه ملی پرتاب چابهار انجام‌شده است.