بزرگنمايي:
راه ترقی- مهدی خورسند در گفت‌وگویی با اشاره
به درخواست فرانسه از ایران برای میانجی‌گری میان روسیه و اوکراین، پیش از
سفر امیرعبداللهیان به مسکو، بیان کرد: فرانسه در خانه همه کس را زد و
شاید ایران آخرین گزینه این کشور بوده باشد تا کمک کند پیش از آغاز فصل
سرما میانجی‌گری‌ها انجام شود اما باید در نظر داشت در ماهیت جنگ روسیه و
اوکراین میانجی‌گری نمی‌گنجد و معنایی ندارد چراکه این نبرد با اهداف و
دغدغه‌های امنیت ملی روسیه گره خورده است.
وی ادامه داد: خواسته روسیه این است که
اوکراین به ناتو نپیوندد؛ جمهوری‌های خودخوانده دونتسک و لوهانسک به رسمیت
شناخته شود و اوکراین متعهد شود از جغرافیای خود علیه روسیه استفاده نکند.
در واقع روسیه می‌خواهد اوکراین در برابرش غیر نظامی شود و تا زمانی که
این موارد برآورده نشود، اگر بلاروس که متحد استراتژیک روسیه است هم دست به
میانجی‌گری بزند، هرگز موفق نخواهد شد.
این تحلیلگر مسائل اورآسیا خاطرنشان کرد: تا
زمانی که دغدغه‌های امنیتی روسیه حل نشود، ایران و هیچ کشور دیگری
نمی‌تواند با میانجی‌گری قضیه اوکراین را حل کند ولی اروپایی‌ها در آخرین
تلاش‌های خود به سمت ایران آمده‌اند تا بتوانند خود را از سرما و زمستان
پیش رو نجات دهند.
خورسند افزود: ابتکارات اخیر ایران در روند
مذاکرات برجام باعث شده حتی اروپایی‌ها اذعان کنند که وزن دیپلماتیک جمهوری
اسلامی ایران در دنیا بالاتر رفته است؛ لذا می‌توان اینطور برداشت کرد که
فرانسه به دلیل توان دیپلماسی بالای ایران از وزیر امور خارجه کشورمان
درخواست کرد در مساله جنگ اوکراین میانجی‌گری کند. البته باید همچنان توجه
داشت در ماهیت جنگ اوکراین میانجی‌گری جایی ندارد و اروپایی‌ها در آخرین
تقلاها و تلاش‌های خود به ایران روی آورده‌اند تا شاید از این طریق شاهد حل
منازعه اوکراین و ورود انرژی به کشورهای‌شان باشند.
وی در خصوص تاثیر احیا یا عدم احیاء برجام
بر روابط ایران و روسیه اظهار کرد: شاید در شرایط احیاء برجام، رویکرد
روسیه و چین با آمریکا و اروپا متفاوت می‌بود اما در موضوع احیاء برجام،
روسیه و چین در سنگر آمریکا و اروپا هستند و در ایجاد محدودیت در توانمندی
هسته‌ای ایران کاملا اشتراک نظر دارند.
خورسند با اشاره به اینکه روسیه و چین
ایرانی قدرتمند در غرب آسیا را نمی‌پذیرند، گفت: این 2 کشور و سایر کشورهای
شرقی غرب آسیا را با یک قدرت بزرگتر نمی‌خواهند و تمایل دارند ایران،
ترکیه، عربستان و امارات هر کدام دارای قدرت‌های نسبی باشند که اثرات
یکدیگر را خنثی کنند و خاورمیانه به عنوان منطقه دارای تنش باقی بماند تا
خودشان به منافع‌شان برسند.
این تحلیلگر مسائل اورآسیا با اشاره به
تاثیرات احیای برجام بر تعاملات ایران با شرق خاطرنشان کرد: برجام می‌تواند
در بلندمدت منافع ما را از شرقی‌هایی مانند روسیه و چین که تحت تحریم و
فشار غربی‌ها هستند، تامین کند و زمینه‌های همکاری بیشتر ما را با این 2
کشور فراهم سازد.
خورسند افزود: با توجه به اینکه در یکی 2
سال آینده مساله چین و تایوان احتمالا به جنگ منجر خواهد شد، در چنین
شرایطی تحریم‌های زیادی بر چین تحمیل می‌شود. تا آن زمان در صورتی که
تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران لغو شود، به دلیل تفاهمات 20 و 25 ساله‌ای
که با 2 کشور چین و روسیه منعقد شده، ایران به خوبی می‌تواند امتیازات
خوبی از شرقی‌ها بگیرد.
وی با اشاره به سفر هفته گذشته
امیرعبداللهیان به مسکو و تاکید وزرای خارجه 2 کشور بر نهایی شدن مراحل
تدوین قرارداد 20 ساله بین ایران و روسیه اظهار کرد: با نگاه به اتفاقاتی
که در روابط ایران و روسیه در طول 22 سال گذشته رخ داده، مشاهده می‌شود
ایران همواره به عنوان یک کشور همسایه نگاه تعاملی به روسیه داشته است. این
نگاه در دوره‌های مختلف از جمله روسیه پیش از شوروی، روسیه زمان شوروی و
روسیه پس از فروپاشی شوروی همیشه بر ایران حاکم بوده است.
خورسند درباره ارزیابی خود از شرایط روسیه
در دوره پس از اتحاد جماهیر شوروی ادامه داد: در این دوره روسیه از یک کشور
کمونیستی به یک کشور با ساختار لیبرال‌دموکراسی بر پایه و مبنای مذهب
ارتدوکس در همسایگی جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت. روسیه جدید برای اینکه
بتواند از زیر فشار نگاه‌های تجددگرایانه اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بر
کشورهای تازه استقلال‌یافته برای خود یک حاشیه امن ایجاد کند، نیاز داشت با
کشورهای همسایه‌ای که تمایل به همکاری با آن دارند، ارتباط برقرار کند.
این تحلیلگر مسائل اورآسیا افزود: در این
میان ایران هم تفاهماتی برای ایجاد روابط با روسیه داشت ولی در طول سه دهه
گذشته جمهوری اسلامی عمدتا درگیر پرونده هسته‌ای خود بود. روسیه در این
مدت علی‌رغم قراردادهای پنج و 10 ساله میان خود و ایران و ظرفیت‌هایی که
برای افزایش ارتباطات فی‌مابین داشت، به قطعنامه‌های ضدایرانی شورای امنیت
سازمان ملل رای می‌داد.
خورسند با بیان اینکه اما از سال 2015 به
این سو شاهد تغییر رویه روسیه در رابطه با ایران بودیم، خاطرنشان کرد: پس
از امضای برجام و لغو تحریم‌های شورای امنیت، روابط ایران و روسیه دچار
تغییر و تحولات مفهومی شد و تفاهماتی بین این 2 کشور صورت گرفت تا پس از آن
قراردادهای دوجانبه میان‌شان منعقد شود.
وی با تاکید بر اینکه سند 20 ساله
همکاری‌های ایران و روسیه نمونه بارز تفاهمات میان این 2 کشور پس از تحولات
مزبور است، عنوان کرد: در حال حاضر روابط ایران و روسیه یا ایران و چین به
سطح استراتژیک نرسیده است. بر این اساس باید بین همکاری و داشتن رابطه
راهبردی تفاوت قائل شد. درست است که تفاهمات صورت گرفته باعث نزدیک‌تر شدن
روابط میان ایران با روسیه و ایران با چین شده ولی به دلیل تعارضاتی که با
چین و روسیه در غرب آسیا داریم، هرگز با این 2 کشور نمی‌توانیم وارد روابط
راهبردی شویم.
خورسند ابراز عقیده کرد: قطعا تفاهمات صورت
گرفته بر افزایش روابط سیاسی، اقتصادی و حتی امنیتی در منطقه و سطح
بین‌الملل بسیار تاثیرگذار است اما به دلیل سرعت تحولات در صحنه بین‌الملل،
اینکه تمام کشورها به راحتی بتوانند به سطح تعاملات استراتژیک و راهبردی
برسند با یکدیگر شدنی نیست؛ لذا شاید نتوان شاهد توسعه روابط ایران با
روسیه و چین در سطح راهبردی بود.
وی ادامه داد: با این وجود کشورها می‌توانند
به گونه‌ای با هم در موضوعاتی ارتباط برقرار کنند که در فضای جهانی به
عنوان روابط راهبردی تلقی شود. در حال حاضر ما در صحنه گذار نظم بین‌المللی
هستیم که برخی قدرت‌ها مانند روسیه و چین به عنوان قدرت‌های بین‌المللی و
ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای علیه نظام تک‌قطبی با هژمونی آمریکا
مخالفت می‌کنند.
این تحلیلگر مسائل اورآسیا افزود: این سه
کشور از 20 تا 30 سال گذشته هر کدام اقداماتی به صورت جداگانه و مستقل از
یکدیگر آغاز کرده‌اند اما از سال 2015 به این سو اقدامات آنها به سمت یک
همگرایی جدی سوق پیدا کرده است و عملا این سه کشور در تلاشند تا علیه نظم
تک‌قطبی بین‌الملل و فتنه‌ها و یکه‌تازی‌های آمریکا در دنیا بایستند و در
این مسیر مواضع مشترک و همسویی در پیش گرفته‌اند.
خورسند در ادامه با اشاره به پرونده هسته‌ای
ایران بیان کرد: همسویی چین، روسیه و ایران در خصوص پرونده هسته‌ای از سال
2015 به این سو علیه آمریکا بوده است؛ کمااینکه الان هم جمهوری اسلامی
ایران پاسخ آمریکا را داده ولی اروپا بیان می‌دارد این پاسخ سازنده نیست و
آمریکایی‌ها هم می‌گویند ایران خواسته‌های جدیدی مطرح کرده ولی روسیه و چین
می‌گویند ایران مورد جدیدی درخواست نکرده و همان دغدغه‌های پیشین را
دوباره مطرح کرده است که باید به آن پاسخ منطقی داده شود.
وی با بیان اینکه تمام آنچه اتفاق افتاده،
نشان از آن دارد که این سه کشور هدفی مشترک دارند، گفت: ایران، روسیه و چین
در شرق علیه آمریکا و نظام تک‌قطبی متحد هستند اما اگر اتحاد آنها به
نتیجه برسد و نظم تک‌قطبی بر هم بریزد و با نظم چندقطبی در دنیا روبه‌رو
شویم، آنجاست که ممکن است اختلافات ایران، روسیه و چین برای معادلات
منطقه‌ای مانند غرب آسیا آغاز شود.
این تحلیلگر مسائل اورآسیا تاکید کرد: درست
است که در حال حاضر با روسیه و چین منافع مشترکی در تعارض با نظم تک‌قطبی
داریم اما اینطور نباید برای شرقی‌ها تعبیر شود که ایران وزنه سیاست خارجی
خود را به سمت شرق سنگین کرده و در آنها و نظم مد نظرشان حل شده است.