راه ترقی - تسنیم / جایزه سال میرزا در حالی به بهروز افخمی رسید که سریال «کوچک‌جنگلی» او هنوز هم می‌تواند چارچوبِ ساخت سریال و فیلم معرفی قهرمانان واقعی تاریخ کشورمان باشد. امروز سالروز شهادت میرزا کوچک‌خان جنگلی است. مبارزِ قهرمانی که رهبر معظم انقلاب اخیرا به عنوان یک "بسیجی" از او یاد کردند و عبارتِ قابل توجهی درباره‌اش دارند که به مناسبت سالروز شهادت میرزا منتشر شده است. معظم‌له فرمودند: " وقتی جوان گیلانی سرِ قبر میرزاکوچک‌خان می‌رود و می‌بیند این مرد تنها، این مرد باایمان و باصفا، اگرچه در وسط جنگل‌های گیلان در مظلومیت مُرد، اما شخصیت خودش را در تاریخ ایران تثبیت کرد؛ مُرد، اما یک مشعل شد. ما در دوران مبارزه خودمان، هر وقت نام میرزاکوچک‌خان را به یاد می‌آوردیم و شرح حال او را می‌خواندیم، نیرو می‌گرفتیم. او از همت و اراده و شخصیت و هویّت خود خرج کرد، برای اینکه به یک نسل هویت و شخصیت و نیرو و اراده ببخشد. این بسیار ارزش دارد."

در تلویزیون و سینما به گونه‌های مختلفی به این قهرمان واقعی پرداخته شده است. اما در میانِ این کارها شاید هنوز هم بتوان از «کوچک‌جنگلی» بهروز افخمی به عنوان یک نوستالژی موفق و خط و معیارِ خوبی و روایتِ درست از قهرمانان واقعی کشورمان، یاد کرد. شاید به همین خاطر باشد که در مراسم پایانی کنگره بین‌المللی شهید میرزا کوچک‌جنگلی ضمن رونمایی از تمبر یادبود این مبارز، جایزه سال میرزا را به بهروز افخمی اهداء کردند. نویسنده و کارگردانی که با ساختِ این اثر ارزشمند، الگویی را از خودش به جای گذاشت. 
در سالروز شهادت میرزا کوچک‌خان به سراغِ‌ آثاری رفتیم که می‌توان عیارِ بالای «کوچک‌جنگلی» را در میانِ آن کارها به خوبی احساس کرد و از طرفی خلأ کارهای تاریخی جذاب و مؤثر را در تلویزیون که مدت‌ها است به سمتِ درام‌های زودبازده رفته است:

ولی‌الله مؤمنی اولین میرزا کوچک‌خانِ دنیای هنر
اولین فیلمسازی که به داستان زندگی کوچک جنگلی به عنوان سوژه یک فیلم سینمایی پرداخت، امیر قویدل کارگردان فقید سینمای ایران است که در قالب دو فیلم «میرزا کوچک‌خان» و «سردار جنگل» به روایت مبارزات نهضت جنگل پرداخت. این دو فیلم در سال 1362 ساخته شد و زندگی این مبارز را تا زمان مرگ به تصویر کشید. برای اولین بار ولی‌الله مؤمنی بازیگر سینمای ایران در قامتِ کوچک‌جنگلی به ایفای نقش پرداخت.
مؤمنی به واسطه فیزیک و چهره مناسبش برای ایفای نقش‌های تاریخی، توسط قویدل برای این نقش انتخاب شد و با بازی خوب خود توانست خاطره خوشی را در ذهن مخاطبان به یادگار بگذارد. زنده‌یاد مؤمنی که سابقه بازی در «سربداران» را هم داشت، بعدها هم در آثار تاریخی متعددی چون «مختارنامه»، «ولایت عشق» و ... به ایفای نقش پرداخت.
در همان ایام، تلویزیون هم تصمیم به ساخت سریالی درباره مبارزات کوچک جنگلی گرفته بود که پروداکشن تاریخی و جنگی این سوژه نیازمند حضور عواملی کاربلد و باتجربه بود و به همین دلیل نام سه کارگردان پیش از انقلاب برای ساخت این اثر به میان آمد؛ علی حاتمی سازنده «سلطان صاحبقران»، ناصر تقوایی کارگردان «دایی جان ناپلئون» و همایون شهنواز خالق «دلیران تنگستان». در نهایت اما به دلیل مشغله حاتمی برای ساخت «هزار دستان»، قرعه به نام تقوایی افتاد و او فیلمنامه را با نگاهی به داستان «مردی از جنگل» نوشته احمد احرار، به رشته تحریر درآورد.

چرا داریوش ارجمند، میرزا کوچک‌خان نشد؟
اما این پروژه هرگز با تقوایی به پایان نرسید، درباره این اتفاق نظرات مختلفی مطرح شده است، از طولانی شدن سریال به دلیل وسواس این کارگردان گرفته تا شایعه فیلمبرداری حدود 40 تا 50 دقیقه از پروژه. با تمام این تفاسیر، بهروز افخمی به عنوان گزینه جدید جایگزین تقوایی شد و با بازنویسی فیلمنامه براساس کتاب «سردار جنگل» نوشته ابراهیم فخرایی، مجموعه را تولید کرد. اتفاق ویژه این سریال هم به بازیگر نقش میرزا کوچک خان مربوط می‌شود، چرا که بازیگر مدنظر تقوایی برای ایفای این نقش، داریوش ارجمند بود که آمادگی‌های ابتدایی را هم برای ایفای این نقش کسب کرده بود اما با روی کار آمدن افخمی، این شانس برای همیشه از او گرفته و بلیت علیرضا مجلل برای بازی در نقش این سردار گیلانی، برنده شد.

محمد صادقی سومین میرزا کوچک‌خان
پس از گذشت حدود 20 سال از ساخت سریال «کوچک جنگلی»، این بار محمد ورزی تصمیم گرفت در بخشی از سریالی به نام «عمارت فرنگی» که در سال 1388 ساخته شد، به زندگی این مبارز گیلانی بپردازد. داستان این سریال بر اتفاقات دوران سلطنت رضاخان از سال 1296 تا 1320 متمرکز است که با امضای قرارداد 1919 آغاز می‌شود که وثوق‌الدوله آن را به سرانجام ‌رساند، اما مدرس به شدت با آن مخالفت کرد و این مخالفت باعث به وجود آمدن موجی از اعتراض‌هایی شد، اعتراضاتی که وثوق‌الدوله را وادار به لغو قرارداد کرد. در «عمارت فرنگی» این نقش به محمد صادقی داده شد تا شانس خود را برای ایفای نقش میرزا کوچک خان امتحان کند و این بازیگر، نسبتاً نقش‌آفرینی موفق و رضایت‌بخشی هم داشت اما آن‌طور که باید در ذهن مخاطبان ماندگار نشد؛ اتفاقی که شاید ناشی از نقش محوری نداشتن کوچک جنگلی در این سریال بود.

اما بهروز شعیبی و «گیله‌وا»
در نهایت آخرین بازیگری که قرعه به نامش خورد تا نقش میرزا کوچک خان جنگلی را در سریال «گیله‌وا» ایفا کند، بهروز شعیبی است که بیشتر از بازیگری با کارگردانی در بین مخاطبان سینما شناخته شده است. «گلیه‌وا» اثری به کارگردانی اردلان عاشوری است که به زیست مردم خطه گیلان در سال 1297 می‌پردازد، عاشوری در این سریال نگاهی هم به زندگی و مبارزات میرزا کوچک خان داشته است. اگرچه بهروز شعیبی تلاش‌های خود را برای باورپذیری نقشِ میرزا کوچک‌خان انجام داد اما این سریال به ظنّ کارشناسان نتوانست با المان‌های درست تاریخی، به سریالی موفق تبدیل شود. 
با همه این اوصاف و توضیح نسبت به ساختِ کارهایی که به میرزا کوچک‌خان پرداختند هنوز سریال «کوچک‌جنگلی» قابل توجه است. به نظر می‌رسد تلویزیون می‌تواند همانند گذشته با معرفی قهرمانان تاریخی، دینی و حوزه دفاع‌مقدس بارِ دیگر مخاطبانش را پایِ گیرنده‌های شبکه‌هایش بنشاند. در حالی‌که بارها دیده شده کار تاریخی خوب و مؤثری ساخته شود این اتفاق برای تلویزیون می‌افتد.
همان‌طور که این روزها «گیلدخت» مجید اسماعیلی پنجشنبه‌ها و جمعه‌های هر هفته از شبکه یک سیما روی آنتن می‌رود و استقبال خوبی از این مجموعه تلویزیونی شده است. بنابراین ضرورتِ ساخت و معرفی قهرمانان واقعی آن‌طور که باید و شاید در شبکه‌های سیما این روزها بیش از هر زمانِ دیگر احساس می‌شود. چرا که در مدیوم‌های مختلف خصوصاً فضای‌مجازی، قهرمانان تاریخی، اجتماعی و حماسی ایران در معرضِ خطر تحریف قرار دارند.