بزرگنمايي:

راه ترقی - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سعیده سادات فهری| رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از آخرین راهکار دولت جو بایدن در قبال مساله ایران یعنی گزینه نظامی پرده برداشت و گفت اگر گزینه‌های دیپلماسی جواب ندهد به این گزینه متوسل می‌شویم. البته وی گفت هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم. همچنین به گفته مالی اگر منافع غیراشاعه‌ای توافق، توجیهی برای رفع تحریم‌ها نباشد آنها به تدریج از برجام عبور خواهند کرد.
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از راهکار جدیدی از سوی دولت جو بایدن در قبال مساله ایران پرده برداشت و گفت که اگر دیپلماسی جواب ندهد دولت بایدن به عنوان آخرین راهکار با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در گفت‌‌‌وگو با سردبیر نشریه فارن پالیسی، توضیح داد: «ما تحریم می‌‌‌کنیم، اعمال فشار می‌‌‌کنیم، دیپلماسی به کار می‌‌‌بندیم. اگر هیچ یک از این‌‌‌ها جواب ندهد، رئیس‌جمهور گفته است که او به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد.»
وی افزود: «چرا که اگر این تنها راه ممانعت از دستیابی ایران به یک سلاح هسته‌‌‌ای باشد، اتفاقی است که خواهد افتاد. اما هنوز به آن نقطه نرسیده‌‌‌ایم.» به گزارش «ایسنا» به نقل از وبگاه خبری اردوپوینت، مالی گفت: «دولت بایدن هنوز امیدوار است که ایران رویه فعلی‌‌‌اش را تغییر بدهد.» این سخنان مالی با واکنش روسیه مواجه شد و میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در توییتر نوشت: «مقام‌‌‌های آمریکایی در خصوص پیشرفت برنامه هسته‌‌‌ای ایران ابراز نگرانی می‌کنند. مسیر آسانی برای رفع این نگرانی‌ها وجود دارد و آن هم نهایی کردن مذاکرات وین است.» وی اضافه کرد: «عدم‌آمادگی برای اتمام مذاکرات همراه با اشاره به گزینه نظامی غیرمسوولانه است.»
درواقع مقامات آمریکا با این اظهارنظرها در حال افزایش فشار بر ایران هستند و این برای نخستین بار است که رابرت مالی صحبت از احتمال استفاده از گزینه نظامی از سوی بایدن علیه ایران می‌کند. این صریح‌‌‌‌‌‌ترین موضع آمریکا درخصوص برنامه هسته‌‌‌ای و تهدید آمریکا به این مساله برمی‌‌‌گردد که از نظر غرب، برنامه هسته‌‌‌ای ایران نیز در حال رسیدن به یک نقطه بی‌‌‌بازگشت است. در زمان باراک اوباما و دونالد ترامپ صحبت از این بود که همه گزینه‌‌‌ها روی میز است اما امروز بایدن صراحتا صحبت از گزینه نظامی می‌کند. این اظهارات با این هدف بیان شده است که فشارهای سیاسی را بر ایران افزایش دهد.
پروژه مقصرنمایی ایران
در ادامه این مقام آمریکایی در پاسخ به این سوال که برنامه هسته‌‌‌ای ایران تا چه اندازه با تولید یک سلاح اتمی فاصله دارد، گفت: «جواب دادن به این سوال سخت است چون این یعنی چقدر به مواد شکافت‌‌‌پذیر غنی‌‌‌‎‌‌‌شده در سطح تسلیحاتی نزدیک هستند؛ همان طور که قبلا گفته‌‌‌ایم، فقط چند هفته است.» با وجود اینکه مقامات ایران تاکید کرده‌‌‌اند تولید و به‌‌‌کارگیری تسلیحات اتمی جایی در دکترین دفاعی ایران ندارد، مالی در ادامه گفت: «آنها بسیار به داشتن مواد شکافت‌‌‌پذیر کافی برای تولید یک بمب هسته‌‌‌ای نزدیک هستند.»او مدعی شد که این وضعیت برنامه هسته‌‌‌ای ایران نتیجه انتخاب خود ایران و تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا برای خروج از توافق هسته‌‌‌ای است. این دیپلمات ارشد آمریکا با اشاره به تصمیم دولت بایدن برای احیای توافق هسته‌‌‌ای و ورود آن به مذاکرات وین، توضیح داد: «این مذاکرات به خاطر شروطی که تهران به طور مکرر در روند مذاکرات تعیین می‌کرد، طولانی و دچار وقفه شده است.»
برجام مرده است؟
همچنین رابرت مالی در پاسخ به سوال خبرنگار نشریه «فارن پالیسی» در خصوص اینکه مرگ برجام چه زمانی فرا خواهد رسید، گفت پاسخ به این سوال بیشتر فنی است تا سیاسی. نماینده آمریکا در امور ایران ادامه داد: «[مرگ برجام] زمانی فرا می‌رسد که کارشناسان تحریمی به ما بگویند که منافع غیراشاعه‌‌‌ای توافق توجیهی برای رفع تحریم‌ها که ما اعطا می‌‌‌کنیم فراهم نمی‌‌‌کند.» درواقع رابرت مالی ابتدا به دنبال احیای برجام بود اما با توجه به پیشرفت‌‌‌هایی که ایران در حوزه برنامه‌‌‌ هسته‌‌‌ای‌‌‌اش به‌ویژه در حوزه تحقیق و توسعه یعنی تولید سانتریفیوژهای پیشرفته داشت، اکنون انتظار واشنگتن از برجام یا نقطه گریز قابل پیش‌بینی کاهش یافته است.
نقطه گریز کوتاه شد
بر اساس توافق 2015 نقطه گریز حدودا یک سال بود اما امروز با توجه به پیشرفت‌‌‌های برنامه هسته‌‌‌ای ایران کارشناسان پیش‌بینی کردند که نقطه گریز به 6 ماه رسیده است. نکته اینجاست که به لحاظ فنی شاید کار به آنجایی برسد یا رسیده باشد که احیای برجام دیگر برای طرف غربی به‌خصوص آمریکا مطلوبیت نداشته باشد. ایران اکنون با سانتریفیوژهای IR6 اورانیوم تولید می‌کند و به تدریج در حال از رده خارج کردن سانتریفیوژهای نسل یک و دو هست و می‌‌‌خواهد نسل 6 را جایگزین آنها کند.
این در حالی است که در پیش‌نویس متن پیشنهادی 35 صفحه‌‌‌ای جوزپ بورل، آمریکابه‌رغم خواست خود مبنی‌بر نابودی سانتریفیوژهای نسل 6 پذیرفت این سانتریفیوژها در ایران تحت نظارت آژانس پلمب شود. پیش از این آمریکا می‌‌‌خواست آنها را معدوم یا از کشور خارج کند تا نقطه‌‌‌گریز بیشتر شود. در نهایت نیز طرفین توافق کردند که تحت نظارت آژانس این سانتریفیوژها پلمب شود و داخل کشور بماند. اما از نظر غرب مساله اینجاست که اگر بعدها توافق امروز ایران و آمریکا با روی کار آمدن دولتی دیگر در کاخ سفید برهم بخورد، ایران به آسانی می‌تواند این سانتریفیوژهای پیشرفته را فک‌پلمب کرده و غنی‌‌‌سازی با‌درصد بالا و سرعت بیشتر را آغاز کند. امروز نیز هرچه بازه زمانی توافق طولانی‌‌‌تر شود و اقدامات آمریکا و اروپا در آژانس ادامه داشته باشد منجر به افزایش تولید اورانیوم در ایران می‌شود. لذا وقتی مالی صحبت از این می‌کند که ایران با ساخت بمب چند هفته فاصله دارد، منظور وی این است که میزان اورانیوم و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران ممکن است به زودی به جایی برسد که برجام دیگر برای آمریکا مطلوبیت نداشته باشد.
توافق موقت
همچنین در فحوای کلام مالی می‌توان حدس زد که آمریکا نیم‌نگاهی نیز به آلترناتیو برجام دارد؛ یعنی توافقی که برای آمریکا ما به ازای خوبی داشته باشد. در چنین شرایطی شاید آمریکا یک راه کنترل بحران را در نظر داشته باشد که چیزی جز توافق موقت نمی‌تواند باشد؛ از نظر برخی تحلیلگران آمریکایی برای رسیدن به یک توافق مطلوب‌‌‌تر، باثبات‌‌‌تر و بلندمدت تر، طرفین باید یک توافق موقت بین 6 تا 9 ماهه امضا کنند تا سپس به یک توافق جدیدتر با ایران برسند.
ارزیابی نتانیاهو از فضای کاخ سفید
از سوی دیگر اخیرا بنیامین نتانیاهو، رهبر حزب لیکود مدعی شد که چشم‌‌‌اندازی برای احیای توافق هسته‌‌‌ای با ایران وجود ندارد. وی پیش‌تر نیز گفته بود که در رژیم صهیونیستی اجماع نظر گسترده درخصوص ضرورت مقابله با برنامه هسته‌‌‌ای ایران وجود دارد. به نظر می‌رسد که اکنون نتانیاهو نیز حدس زده که دولت بایدن در قبال مساله هسته‌‌‌ای ایران چه خط‌مشی را می‌‌‌خواهد در پیش بگیرد و اظهارنظرهای نتانیاهو نیز در همین راستاست. اما مساله این است که آمریکا این اراده را دارد که خود ابتکارعمل را در مواجهه به برنامه هسته‌‌‌ای ایران به دست گیرد و نمی‌‌‌خواهد بازیگران دیگر از جمله اسرائیل پیشتاز شوند. زیرا الان در دوره نتانیاهو که کابینه باثبات‌تری روی کار است ممکن است اگر اسرائیل بخواهد مواجهه با ایران را دنبال کند کار به جاهای باریک‌‌‌تری بکشد.
این همان مساله‌ای است که آمریکا در این زمان که با بحران با چین و روسیه مواجه است از آن پرهیز دارد. درواقع آمریکا به دنبال آلترناتیوی برای برجام است و احتمالا این جایگزین توافق محدود یا موقت خواهد بود. همچنین با فشارهای همه‌جانبه علیه ایران، نتانیاهو نیز به همین ارزیابی رسیده و به همین دلیل گفته که برجام مرده است. پیش‌تر نیز نیویورک‌تایمز در مطلبی نوشته بود که جلسات شورای امنیت ملی آمریکا متمرکز بر مذاکرات نیست و تمرکز خود را بر مقابله و تضعیف برنامه هسته‌‌‌ای ایران معطوف کرده است. در عین حال هیلاری کلینتون، وزیر خارجه پیشین آمریکا روز جمعه با اشاره به ناآرامی‌‌‌های اخیر ایران عنوان کرد: «من بودم سر هیچ مساله‌ای ازجمله مذاکرات هسته‌‌‌ای به تعامل با ایران نمی‌‌‌پرداختم.» به گزارش «ایسنا»، به نقل از سی ان ان، وی در ادامه گفت: «زمانی که ترامپ ما را از توافق خارج کرد، ما چشم‌‌‌هایی که در ایران داشتیم تا نظاره کنند که آنها چه کارهایی انجام می‌دهند، را از دست دادیم. باور دارم که ایرانیان سانتریفیوژهایشان را بار دیگر راه انداخته باشند.»
حرف‌‌‌های مالی نگران‌کننده است
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در پاسخ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» درباره صحبت‌‌‌های اخیر رابرت مالی گفت: «صرف اینکه شخصی مثل رابرت مالی این حرف‌‌‌ها را می‌‌‌زند نگران کننده‌تر از این است که جیک سالیوان یا آنتونی بلینکن آن را بیان کند. زیرا مالی به جناح چپ حزب دموکرات نزدیک و توصیه شده برنی سندرز است؛ وی کسی است که نظر جدی به احیای برجام و بهبود رابطه ایران و آمریکا داشت.»
به گفته احمدی این حرف از سوی مالی فی‌‌‌نفسه نگران‌‌‌کننده است و بیانگر آن است که امروز جناح‌‌‌های ملایم‌‌‌تر از تیم اوباما، حرف از تحریم، جنگ و... می‌‌‌زنند. دیپلمات پیشین ایران در پاسخ به اینکه در این شرایط ایران چطور می‌تواند این تنش را به نوعی کنترل کند، توضیح داد: «برای کنترل تنش، می‌توانیم اعلام کنیم حاضر هستیم طرح جوزپ بورل را بپذیریم و برجام را نهایی کنیم. درواقع در مورد پادمان براساس تفاهم با دبیرخانه آژانس موضوع را حل کنیم.»
به گفته این کارشناس، چنین رویکردی این امکان را به ایران می‌دهد تا تنش بین ایران و آمریکا را کنترل کند. وی ادامه داد: «البته با توجه به اعتراضات در ایران و بحث پهپادها و اوکراین ممکن است آمریکا برای نهایی کردن پیش‌‌‌نویس موجود نیز مشکل داشته باشد. ولی به هر حال اینکه ایران بتواند توپ را در زمین آمریکا بیندازد بهتر است.»
کم در برابر کم
احمدی در توضیح اینکه اگر برجام احیا نشود، چه جایگزینی می‌توان به جای آن در نظر گرفت، بیان کرد: «اگر برجام قابل احیا نباشد و این نظرات منفی را مبنا و اساس قرار دهیم، در آن صورت گزینه «کم در برابر کم» مدنظر خواهد بود؛ یعنی کاهش غنی‌‌‌سازی از سوی ایران در برابر کاهش تحریم‌ها از سوی آمریکا.» دیپلمات پیشین در نهایت گفت: «راه حل کم در برابر کم، راه‌حلی است که آمریکا همیشه موافق و دولت سیزدهم همیشه مخالف آن بوده است. اما اینکه آیا در شرایط جدید دولت ایران این را خواهد پذیرفت یا خیر، هنوز مشخص نیست.»