چاپ

راه ترقی - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
اگر ترامپ به محدودسازی غنی‌سازی اورانیوم رضایت دهد، اسرائیل با انجام اقدامات یک‌جانبه، با خطر برانگیختن خشم رئیس‌جمهور آمریکا مواجه خواهد شد
پیش از دور چهارم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و دولت دونالد ترامپ، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، بار دیگر خواستار «برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران به سبک لیبی» شد. در واکنش، وزیر خارجه ایران گفت که نتانیاهو «اکنون گستاخانه برای رئیس‌جمهور ترامپ تعیین تکلیف می‌کند که در دیپلماسی با ایران چه کاری انجام دهد و چه کاری نکند.»
نکته قابل توجه این است که تهران همچنین از دولت پیشین جو بایدن به دلیل «شکست» در دستیابی به توافق در طول چهار سال دوره‌اش به‌شدت انتقاد کرده است. این در حالی است که ایران اعلام کرده آماده است با برگزاری مذاکرات فشرده‌تر، روند گفتگوها با دولت ترامپ را تسریع کند.
به نوشته امواج مدیا، نتانیاهو در 27 آوریل تأکید کرد که تنها توافق قابل قبول، توافقی است که در آن «تمام زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای ایران» برچیده شود - درخواستی که برای جمهوری اسلامی غیرقابل پذیرش است.
او در سخنرانی خود در کنفرانس سیاست‌گذاری سندیکای اخبار یهودی در بیت‌المقدس گفت: «توافق واقعی و مؤثر، توافقی است که توانایی ایران برای غنی‌سازی اورانیوم به‌منظور ساخت سلاح هسته‌ای را از بین ببرد.»
نتانیاهو همچنین از «الگوی لیبی» به‌عنوان یک سابقه یاد کرد. او افزود که هر توافقی با ایران باید شامل محدودیت‌هایی برای برنامه موشکی بالستیک ایران نیز باشد - موضوعی که تهران همواره آن را «غیرقابل مذاکره» اعلام کرده است.
تعیین تکلیف برای ترامپ
در پاسخی شدیداللحن، عباس عراقچی اظهارات نتانیاهو را «فارغ از واقعیت» توصیف کرد و گفت نخست‌وزیر اسرائیل نه‌تنها می‌خواهد برای سیاست ایران تعیین تکلیف کند، بلکه قصد دارد مسیر دولت ترامپ را نیز دیکته کند.
عراقچی در 28 آوریل در پیامی در ایکس نوشت: «ایران به اندازه کافی قوی و به توانایی‌های خود مطمئن هست که هر تلاش بازیگران بدخواه خارجی برای تخریب سیاست خارجی‌اش یا تحمیل مسیر را خنثی کند. فقط امیدواریم که همتایان آمریکایی ما نیز به همین اندازه پایدار و قاطع باشند.»
او همچنین از «هم‌پیمانان نتانیاهو در تیم شکست‌خورده بایدن»، انتقاد کرد و اعضای ارشد دولت پیشین آمریکا را متهم کرد که با ارائه تصویر نادرستی از مذاکرات جاری به‌عنوان بازگشت به توافق هسته‌ای 2015، قصد دارند روند مذاکرات را از مسیر خود خارج کنند.
عراقچی در پایان هشدار داد که هرگونه حمله نظامی علیه ایران با پاسخ فوری مواجه خواهد شد و تأکید کرد: «هیچ گزینه نظامی وجود ندارد، و قطعاً هیچ راه‌حل نظامی هم نیست.»
در همین حال، علی شمخانی، مشاور رهبر ایران و دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی، اسرائیل را به «پیامدهایی غیرقابل تصور» در صورت حمله به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران تهدید کرد.
شمخانی در 28 آوریل در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: آیا این تهدیدها ناشی از «تصمیم‌گیری مستقل اسرائیل» است یا بخشی از «تلاش‌های هماهنگ‌شده با ترامپ برای تأثیرگذاری بر مذاکرات [هسته‌ای]» به شمار می‌آید؟
مصطفی نجفی، ناظر سیاسی، اظهار داشت که شمخانی و عراقچی در پرونده هسته‌ای «به‌طور نزدیک» با یکدیگر همکاری می‌کنند و واکنش‌هایشان به نتانیاهو در فضای مجازی را «هماهنگ‌شده» دانست.
فواصل کوتاه‌تر جلسات
در همین حال و همزمان با برنامه‌ریزی برای برگزاری دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم در تاریخ 3 مه، ایران اعلام کرده که آماده است گفتگوها را با فواصل زمانی کوتاه‌تر برگزار کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه، اسماعیل بقایی، در 28 آوریل گفت که سرعت مذاکرات بر اساس توافق دوجانبه تعیین می‌شود و تهران آمادگی دارد در صورت لزوم «در فواصل زمانی کوتاه‌تر» مذاکره کند.
این مذاکرات غیرمستقیم که با میانجی‌گری عمان در مسقط و رم برگزار می‌شود، از 12 آوریل آغاز شده و دورهای بعدی آن با فاصله زمانی یک هفته‌ای ادامه داشته است.
دونالد ترامپ اوایل این ماه از کندی روند مذاکرات با ایران ابراز نارضایتی کرده و اعلام کرده که خواهان تسریع در پیشبرد این گفتگوهاست.
بر اساس گزارش‌ها، اسرائیل در حال برنامه‌ریزی برای حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران بوده، اما گفته می‌شود ترامپ مانع اجرای این طرح شده و بر دیپلماسی به‌عنوان مسیر ترجیحی تأکید کرده است.
با این حال، ترامپ گزینه نظامی را از روی میز کنار نگذاشته و برای پشتیبانی از تهدیدهایش، حضور نظامی آمریکا در منطقه را تقویت کرده است.
او با رد هرگونه دخالت برای جلوگیری از اقدام نظامی اسرائیل، تأکید کرده که در صورت شکست مذاکرات با ایران، خود «پیشتاز حمله به برنامه هسته‌ای تهران» خواهد بود.
نگویید برجام 2!
مخالفت صریح عراقچی با تلاش طرفداران اسرائیل و مقامات سابق دولت بایدن برای تصویر کردن مذاکرات جدید به عنوان احیای برجام، ریشه در اظهارات او در سال گذشته دارد که طی آن تأکید کرد این توافق دیگر قابلیت اجرایی ندارد.
مذاکره‌کننده ارشد ایران به‌طور تلویحی از اصطلاح «برجام 2» به عنوان تلاشی از سوی «برخی گروه‌های ذی‌نفوذ خاص» یاد کرده که سعی دارند مسیر دیپلماسی را منحرف کرده و دولت آمریکا را به طرح مطالبات حداکثری تحریک کنند.
ترامپ که از مخالفان سرسخت برجام است، در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود (2017 تا 2021) به‌صورت یک‌جانبه از این توافق خارج شد و تحریم‌هایی را که طبق توافق لغو شده بود، دوباره اعمال کرد. ایران نیز پس از یک سال، به‌تدریج تعهدات خود را کاهش داد.
عراقچی در اوت 2024 استدلال کرد که زمان برخی محدودیت‌ها در برجام - که به «بندهای غروب» معروف‌اند - به پایان رسیده و برای دستیابی به منافع اقتصادی که هرگز تحقق نیافت، به توافقی جدید نیاز است.
یکی از این بندهای غروب، مکانیزم «بازگشت خودکار تحریم‌ها» است که طبق آن، در صورت تشخیص عدم پایبندی ایران، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل که در چارچوب برجام لغو شده بودند، به‌طور خودکار بازمی‌گردند.
این مکانیزم در اکتبر 2025 منقضی می‌شود. با این حال، سه کشور اروپایی باقی‌مانده در توافق (بریتانیا، فرانسه و آلمان) تهدید کرده‌اند که در صورت عدم توافق ایران با آمریکا، این مکانیزم را فعال خواهند کرد.
گزارش‌هایی نیز حاکی از تلاش غرب برای تمدید بندهای غروب در هرگونه توافق جدید هستند.
آغاز بخش سخت مذاکرات
با ورود مذاکرات ایران و آمریکا به مرحله فنی، پیش‌بینی می‌شود روند پیشرفت با موانع بیشتری مواجه شود، چرا که اکنون باید راه‌حل‌های عملی تدوین گردد.
با وجود عزم آشکار طرفین برای حفظ روند گفتگوها، مذاکره‌کنندگان با پنجره زمانی محدودی برای رسیدن به توافق مواجه‌اند.
در عین حال، خطر آن وجود دارد که تحولات سیاسی - چه در داخل کشورها و چه در سطح بین‌المللی - روند مذاکرات را پیچیده‌تر کند. طولانی شدن مذاکرات همچنین فرصتی برای مخالفان دیپلماسی ایران و آمریکا فراهم می‌کند تا در فرآیند اخلال ایجاد کنند.
نتانیاهو به احتمال زیاد با هیچ توافقی که به برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران منجر نشود، رضایت نخواهد داد. با این حال، اگر ترامپ به محدودسازی غنی‌سازی اورانیوم رضایت دهد، اسرائیل با انجام اقدامات یک‌جانبه، با خطر برانگیختن خشم رئیس‌جمهور آمریکا مواجه خواهد شد
در حالی که سه کشور اروپایی (E3) از مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا کنار گذاشته شده‌اند، گزارش‌ها حاکی از آن است که آن‌ها درخواست دیداری با ایران در سطح معاونان وزرای خارجه، پیش از مذاکرات رم را مطرح کرده‌اند.
بر اساس گزارش‌ها، ایران با این درخواست موافقت کرده و ممکن است این دیدار در تاریخ 2 مه برگزار شود.
بازار