چاپ

راه ترقی - فرهیختگان / «هوشیاری تیم ایران در برابرِ «فهرست مطالبات» آمریکا» عنوان یادداشت روز در روزنامه فرهیختگان به قلم مهدی خانعلی‌زاده است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
با اعلام رسمی مقامات کشور عمان و تأیید سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، جلسه مذاکره غیرمستقیم که قرار بود دیروز- شنبه - در رُم میان تیم ایرانی و آمریکایی برگزار شود، به روز‌ها و هفته‌های آتی موکول شد؛ رویدادی که برخی اخبار، رویکرد دقیق و فنی تیم دیپلماتیک کشورمان در پیگیری مسائل مرتبط با «فهرست مطالبات» را مرتبط با آن ارزیابی می‌کنند.
برای تحلیل فنی‌تر این رویداد، باید اندکی به عقب رفت و به حواشی سفر «استیو ویتکاف»، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور غرب آسیا به روسیه و دیدار با ولادیمیر پوتین پرداخت. در این سفر که دقیقاً یک روز قبل از حضور ویتکاف در عمان و دیدار با سید عباس عراقچی در مذاکرات غیرمستقیم انجام شد، پیشنهاد‌های آمریکا در حوزهٔ مواد غنی‌شده ایران به مسکو ارائه شد که با مخالفت جدی کرملین روبه‌رو شد. اگرچه درباره جزئیات طرح آمریکا و پیشنهاد ویتکاف، اطلاعات چندانی وجود ندارد اما مسئله بنیادین، مخالفت کامل شخص پوتین با آن پیشنهاد است؛ مخالفتی که چندی پیش سلطان هیثم را به مسکو کشاند تا با رایزنی با پوتین، شرایط پیش روی مذاکره را در جهت‌های مختلف ارزیابی کند. از منظر رسانه‌های غربی، یکی از نقش‌های مهمی که روسیه می‌تواند در روند اجرای توافق جدید هسته‌ای ایران و آمریکا ایفا کند، میزبانی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران است. از منظر آمریکایی‌ها به‌عنوان پیشنهاددهنده این موضوع، مسکو به‌عنوان شریک راهبردی ایران می‌تواند گزینه مناسبی برای این امر باشد.
بااین‌حال، لغو گفت‌وگوی کارشناسی روز چهارشنبه دو هفته پیش نیز به دلیل عدم جمع‌بندی نهایی بین سلطان هیثم و رئیس‌جمهور روسیه در زمینه انتقال مواد غنی‌شده صورت گرفت و مشخص کرد که همچنان روسیه بنای همراهی با راهبرد ضدایرانی آمریکا را ندارد. البته سخنانی که چند روز پیش از سوی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در این زمینه منتشر شد، می‌تواند مشخص‌کننده این گزاره باشد که خواسته‌هادر حوزه انتقال مواد غنی‌شده، مورد پذیرش قرار نگرفته و بر همین مبنا، منطق گفت‌وگو‌های کارشناسی نیز باید تغییر کند.
در این میان و با درنظرگرفتن این رفت‌وآمد‌ها و همچنین عدم شفاف‌بودن جمع‌بندی‌ها در حوزه‌های مختلف کارشناسی، چیزی که مشخص است، برنامه مدون طرف آمریکایی و دستور کار اجرایی آن‌ها برای اعمال محدودیت بر توانایی‌های هسته‌ای و حتی غیرهسته‌ای ایران است.
بازار
پیشنهادی که در این زمینه می‌تواند به پیشبرد روند مذاکرات و ارتقای فرایند پیشرفت آن کمک کند، ارائه و بیانِ شفاف مطالبات تهران از واشنگتن در جریان مذاکرات است. تیم ایرانی و در رأس آن شخص وزیر امور خارجه باید با بیان شفاف «چیستی یک توافق خوب از نظر ایران»، خواسته‌های فنی تهران در حوزه لغو تحریم‌ها، دسترسی به منابع بلوکه‌شده در خارج از کشور، تضمین اجرایی و ضمانت عدم اجرایی‌شدن مکانیسم ماشه، خط‌قرمزهای موجود در حوزه درصد غنی‌سازی و میزان مواد غنی‌شده و دسترسی‌های نظارتی به هر کدام از این موارد را اعلام کند. همان‌طور که طرف آمریکایی در همین سه‌هفته‌ای که مذاکرات غیرمستقیم در جریان است، چهار بار اقدام به تحریم ایران کرده، کشورمان نیز باید در اقداماتی مشابه و متوازن، منافع آمریکا را مورد تهدید قرار دهد تا مسیر مذاکرات عمان، هموارتر شود.
در واقع می‌توان این‌گونه گفت که دستور کار (Mandate) مشخص تهران در شرایط کنونی مذاکرات که تیم‌ها، «خواسته‌ها» و «فهرست مطالبات» خود را بیان کرده‌اند و منتظر تصمیم‌گیری هستند، باید مبتنی بر تحقق راستی‌آزمایی مطالبات باشد. به‌صورت شفاف، فهرست مطالبات طرف آمریکایی به‌محض امضای توافق، قابلیت اجرایی دارد ولی برای فهرست مطالبات طرف ایرانی، جدول زمان‌بندی به‌صورت میان‌مدت و بلندمدت در نظر گرفته شده است. به‌عنوان مثال، مطالبات طرف آمریکایی که مرتبط با مسائل فنی نظیر مواد غنی‌شده و مسئله «محل نگهداری» و «مدل نگهداری» هستند، به‌صورت فوری و در لحظه امکان اجرایی‌شدن دارند؛ اما مطالبات طرف ایرانی که مرتبط با مسائل لغو تحریم مانند انتقال پول‌های بلوکه‌شده در کشور‌های خارجی و همچنین زمینه صدور نفت کشورمان است، نیاز به زمان برای راستی‌آزمایی دارد.
در این زمینه باید تأکید کرد باتوجه‌به عدم تمایل طرفین مذاکره برای ایجاد وقفه یا بن‌بست در این مسیر، پیگیری سازوکار‌های اجرایی فهرست مطالبات کشورمان از سوی تیم مذاکره‌کننده ایران - که تاکنون با راهبرد مناسب وارد فرایند مذاکرهٔ غیرمستقیم شده است - می‌تواند نتیجهٔ مطلوبی برای منافع ملی کشورمان داشته باشد.
از طرف دیگر باید توجه داشت که ورود شخص سلطان عمان به پرونده مذاکرات و حضور مستقیم او در روسیه، نشان می‌دهد که برخلاف تصور پیشین، عمان صرفاً «میزبان» و «میانجی» نیست و نقش تعیین‌کننده‌ای در مدل پیشرفت مذاکرات و تحقق خواسته‌های طرفین دارد. همین مسئله می‌تواند به برگ برنده تهران تبدیل شود؛ جایی که مسئله حیاتی «آستانهٔ هسته‌ای» به‌عنوان یک دارایی استراتژیک برای کشورمان مطرح است و رایزنی با عمان می‌تواند مسیر گفت‌وگو‌ها را از این مسئله به موضوعات دیگر منتقل کند. خارج‌شدن مسئله ذخایر اورانیوم 60 درصد غنی‌شده کشورمان از اولویت‌های کارشناسی گفت‌وگو‌های ایران و آمریکا می‌تواند کلید طلایی پیشبرد سریع‌تر مذاکره و همچنین دست برتر ایران در کسب منافع از این روند باشد.