چاپ

راه ترقی - خراسان / « فرصت هوشمندسازی یارانه » عنوان یادداشت روز در روزنامه خراسان به قلم مهدی حسن زاده است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
یارانه‌ها یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاست‌گذاران اقتصادی در بسیاری از کشورها بوده و هست. هر کشوری به تناسب اهداف و سیاست‌ها و مسیر توسعه‌ای خود طیفی از یارانه‌ها را برای عموم مردم یا بخش‌هایی از آن‌ها و برخی فعالیت‌های اقتصادی در نظر گرفته است. در دهه‌های اخیر بسیاری از کشورها به دلایل مختلف که بحث آن در این مجال نمی‌گنجد، به تغییر در نحوه اختصاص یارانه اقدام کرده و ترجیح داده‌اند یارانه را یا حذف و صرف جبران کسری بودجه خود کنند یا به صورت نقدی یا کالایی به دست خود مردم برسانند. در همه این موارد حتی در شرایطی که یارانه قرار است مستقیم به دست مردم برسد، این نگرانی وجود دارد که افزایش قیمت کالاها موجب افزایش تورم و گرانی سایر کالاها شود و معیشت مردم آسیب ببیند. بنابراین رویکرد یارانه کالایی در برخی کشورها، به ویژه کشورهایی که تورم بالایی دارند و ارزش یارانه نقدی به سرعت کاهش می‌یابد، بیشتر مدنظر سیاست گذاران قرار گرفته است.
با این حال رویکرد توسعه زیرساخت‌های الکترونیکی و فضای مجازی فرصتی را برای تغییر رویکردهای یارانه‌ای ایجاد کرده است. مسئله اصلی در نحوه اختصاص یارانه، شناسایی افراد و اختصاص یارانه به هدف است. مشکل یارانه نقدی هدررفت مبالغ پرداختی در خانوارهای بدسرپرست و افت ارزش پرداختی در طول زمان به دلیل تورم است. در پرداخت کالایی نیز سختی انجام کار و کاهش قدرت انتخاب افراد برای انتخاب کالا معضل دیگر است. با این حال رویکرد جدیدی در نظام‌های یارانه‌ای ایجاد شده است که از آن به «هوشمندسازی یارانه» تعبیر می‌شود. هوشمندسازی نه پرداخت نقدی است و نه کالایی، بلکه اعتباری است که از آن می‌توان کالا را به میزان مشخص در اختیار گرفت. در این رویکرد، استفاده از سامانه‌های پرداخت الکترونیک و تعریف اعتبار روی کارت بانکی افراد که متصل به این سامانه و متصل به فروشگاه‌های ارائه کالا یا خدمت است، موجب می‌شود یک بانک بزرگ اطلاعاتی از داده‌های رفتار عرضه کننده کالا و خریدار نهایی شکل گیرد.
مبنای اصلی این رویکرد استفاده از اطلاعات رفتار مشتری و عرضه کننده کالاست. این مسئله در بسیاری از پلتفرم‌های بزرگ دیجیتال و فضای وب نیز وجود دارد. به عنوان مثال گوگل اطلاعات کاملی درباره نحوه جست وجوی اینترنتی گروه‌ها و اقشار مختلف مردم دارد و بر همین مبنا خدمات خود را توسعه می‌دهد. پلتفرم‌های فروش آنلاین نیز با اطلاعات گسترده‌ای که از رفتار خریداران به تفکیک جنسیت، سن، محل سکونت و سایر اطلاعات دارند می‌توانند خدمات خود را برای گروه‌های مختلف مردم متناسب با سلایق آن‌ها تعریف کنند.
بر این مبنا بانک اطلاعاتی که یارانه نان در آن تعریف می‌شود و نانوایی و خریداران همگی برای پرداخت وجه به آن متصل هستند می‌تواند رفتارهای غیرمعمول نانوایی را که منجر به فروش سهمیه آرد یا سوء استفاده احتمالی برخی مشتریان از سهمیه خرید نان است شناسایی کند و موارد مشکوک را تحت نظارت قرار دهد. دانش «دیتا ماینینگ» که معادل فارسی آن «داده کاوی» است بر همین مبنا شکل گرفته است و به این ترتیب استفاده نظام یارانه‌ای از این روش می‌تواند گام رو به جلویی در تغییر نظام یارانه‌ای فعلی باشد. بر همین مبناست که به گفته وزیر اقتصاد قرار نیست قیمت نان افزایش یابد و به ازای فروش نان، یارانه به حساب نانوا واریز می‌شود. این رویکرد که استفاده از فناوری و رویکرد دانش بنیان در زمینه یارانه است می‌تواند مبنای حذف ارز 4200 و جبران افزایش قیمت محصولاتی نظیر روغن و مرغ شود و به شرط موفقیت وزارت اقتصاد در سامان دهی یارانه نان به همین روش و بدون افزایش قیمت، می‌توان به تکرار این تجربه در زمینه کالاهای مشمول ارز 4200 نیز فکر کرد تا ضمن رهایی از چنگ رانت بی حساب و کتاب ارز 4200، زمینه حمایت غذایی هوشمند از اقشار نیازمندی که طی چند سال اخیر از نظر تامین مواد غذایی به شدت تحت فشار بوده‌اند، فراهم شود.