چاپ

راه ترقی - اعتماد / شهاب شهسواری- شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در حالی قرار است به زودی به تهران سفر کند که طیف گسترده‌ای از مسائل دوجانبه و بین‌المللی در دستور کار مذاکرات ایران و قطر قرار دارد. علاوه بر موضوعات دوجانبه میان تهران و دوحه، به ویژه ابتکار تازه ایران برای پذیرایی از گردشگران جام جهانی قطر در ایران، منابع رسانه‌ای از پادرمیانی قطر در برخی پرونده‌های بین‌المللی ایران از جمله وساطت برای پیشبرد مذاکرات متوقف مانده برجام و دارایی‌های مسدود شده ایران در کشورهای خارجی خبر داده‌اند. مسائل مربوط به روابط تهران و دوحه به برجام و دارایی‌های بلوکه شده خلاصه نمی‌شوند، موضوع‌های مختلف در حوزه بهره‌برداری از منابع مشترک گازی، توسعه تجارت، موضوع افغانستان و امنیت منطقه از جمله مسائلی هستند که مورد توجه هر دو کشور قرار دارند. گزارش‌های خبری حاکی از این است که امیر قطر بلافاصله پس از تهران به پایتخت‌های اروپایی از جمله برلین و لندن سفر می‌کند. روز گذشته، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، رسما خبر سفر امیر قطر را به تهران تایید کرد، هر چند که تاریخی برای این سفر اعلام نکرد. خطیب‌زاده در پاسخ به سوالی در مورد این سفر گفت که سفر امیر قطر به تهران در دستور کار دو کشور است. دوم اسفند ماه سال گذشته، دوحه میزبان سید ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور اسلامی ایران بود. در این سفر سید ابراهیم رییسی ضمن شرکت در اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز، با امیر قطر دیدار و گفت‌وگو کرده‌ بود و از او برای سفر به تهران دعوت کرد.
دارایی‌های بلوکه شده ایران
یکی از موضوع‌هایی که به نظر می‌رسد در دستور کار سفر امیر قطر به تهران قرار داشته ‌باشد، مساله دارایی‌های مسدود شده ایران در خارج از کشور است. موضوع آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده ایران در خارج از کشور، از زمستان گذشته با وساطت کشورهای عربی جنوب خلیج فارس وارد مرحله تازه‌ای شد. در نخستین گام این عمان بود که با پادرمیانی میان تهران و لندن، به آزاد شدن 450 دلار طلب ایران از دولت بریتانیا در پرونده تانک‌های چیفتن بعد از 43 سال کمک کرد. فروردین ماه سال جاری، در گام دوم سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران از «آزاد شدن بخشی از اموال ایران در یک کشور خارجی» خبر داده ‌بود. این اظهارنظر مبهم سعید خطیب‌زاده بدون نام بردن از کشور مبدا و میزان دارایی‌های مورد نظر، همزمان با گزارش‌هایی در مورد سفر هیات‌هایی از عمان، قطر و عراق در همان هفته به تهران، باعث گمانه‌زنی‌های مختلف در مورد پرونده مذکور شده ‌بود. از همان زمان این گمانه‌زنی قوت گرفت که پرونده مورد اشاره خطیب‌زاده، مرتبط با 7 میلیارد دلار دارایی‌های مسدود شده ایران نزد بانک‌های کره جنوبی است که قرار است با وساطت دولت قطر آزاد شود.
ابتدای هفته جاری دیدار علی صالح‌آبادی، رییس کل بانک مرکزی ایران با سفیر قطر در تهران، بار دیگر این گمانه را تقویت کرد که موضوع دارایی‌های بلوکه شده ایران، یکی از دستور کارهای اصلی سفر امیرقطر به تهران باشد. مصطفی قمری وفا، مدیرکل روابط عمومی بانک مرکزی روز یکشنبه خبر داده‌ بود: «در دیدار محمد بن حمد الهاجری سفیر قطر در تهران با علی صالح‌آبادی رییس‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر ضرورت توسعه مناسبات دوجانبه بانکی و همکاری‌های بین‌المللی تاکید شد.»
واسطه‌گری برجامی
خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از یک مقام آگاه به شرط پنهان ماندن نام گفته است که سفر شیخ تمیم در طول هفته جاری به تهران انجام خواهد شد. به گفته این مقام آگاه امیر قطر ابتدا به تهران سفر می‌کند و پس از آن یک «سفر طولانی» به اروپا خواهد داشت و از جمله به آلمان و بریتانیا سفر خواهد کرد. ترکیب سفرهای اعلام شده امیر قطر، این گمانه‌زنی را ایجاد کرده که بخشی از دستور کار سفر او، میانجیگری میان ایران و طرف‌های غربی برای به نتیجه رساندن مذاکرات احیای برجام است. نزدیک به دوماه از توقف کامل مذاکرات میان ایران و 1+4 و امریکا در وین می‌گذرد و هنوز هیچ نشانه‌ای مبنی بر از سرگیری مذاکرات یا به نتیجه رسیدن آن وجود ندارد. گفته می‌شود که تنها نقطه اختلافی باقیمانده میان امریکا و ایران برای احیای برجام، مساله توافق برای حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» توسط امریکاست. از آنجا که جمهوری اسلامی ایران فروردین ماه سال گذشته از آغاز دور جدید مذاکرات در وین تصمیم گرفته ‌بود که گفت‌وگوی مستقیم با امریکا انجام ندهد، مذاکرات میان تهران و واشنگتن از طریق واسطه‌ها و رد و بدل پیام‌ها انجام می‌شود. قرار است امروز، انریکه مورا، معاون سیاسی دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده اروپایی مذاکرات احیای برجام، به تهران سفر کند و فردا در دیدار با علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، در مورد گره‌گشایی از آخرین اختلاف باقیمانده میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده گفت‌وگو کند. به موازات این سفر، تصور می‌شود که سفر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی هم دستور کار مشابهی داشته ‌باشد و قرار است پیام‌هایی در سطح بالاتر از طریق او به پاستور منتقل و در پی آن پاسخ‌های تهران در ادامه سفر امیر قطر به پایتخت‌های اروپایی و شاید کاخ سفید برده ‌شود. روزنامه العرب چاپ امارات در گزارشی به انگیزه‌های قطر از تلاش برای احیای برجام پرداخته است. به گزارش ایلنا، این روزنامه اماراتی می‌نویسد: «قطر به جنگ اوکراین و روسیه و تبعات آن بر بازار نفت به عنوان یک فرصت برای موفقیت وساطتش در زمینه توافق هسته‌ای ایران نگاه می‌کند، مذاکرات احیای برجام به دلیل اختلافات میان ایران و غرب با بن‌‌بست مواجه شده است.» در ادامه این گزارش آمده است: «ناظران بر این باورند که سفر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر به ایران و چند کشور اروپایی در راستای تلاش برای دستیابی به موفقیت و رسیدن به توافق جدید میان ایران و غرب است و قرار است وی در ابتدا نظرات ایرانیان را بشنود و سپس این نظرات را به اروپایی‌ها منتقل کند.» العرب می‌نویسد: «وضعیت کنونی جهان فرصتی را ایجاد می‌کند که به واسطه آن اقناع اروپایی‌ها برای تکمیل فرآیند مذاکرات احیای برجام آسان‌تر خواهد شد. ناظران معتقدند که این به مصلحت غرب است که از طریق توافق هسته‌ای به نفت و گاز ایران دسترسی پیدا کند تا اینکه بخواهد از نفت و گاز روسیه آن هم در میانه یک جنگ با یک دشمن قوی استفاده کند.» به نوشته این روزنامه تحرکات قطر در سایه گزارش‌های رسانه‌ای که از یک توافق امنیتی میان کشورهای منطقه خلیج فارس با تلاش امریکا و با هدف آرام‌سازی فضا و رفع هراس کشورهای حوزه خلیج فارس خبر می‌دهند، صورت می‌گیرد. گزارش‌های رسانه‌ای عنوان می‌کنند که امریکا بر نقش قطر برای اقناع کشورهای حوزه خلیج فارس و ایران برای امضای این توافق امنیتی حساب کرده است.