چاپ

راه ترقی - آفتاب یزد / « نقدی بر طرح روشنا در مدارس تیزهوشان » عنوان سرمقاله روزنامه آفتاب یزد نوشته علی میرزامحمدی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
خبرها‭ ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬ابلاغ‭ ‬دستورالعمل‭ ‬اجرایی‭ ‬‮«‬طرح‭ ‬روشنا‮»‬‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬آن‭ ‬روحانیون‭ ‬مجری‭ ‬طرح‭ ‬در‭ ‬فعالیت‌های‭ ‬فوق‌برنامه‭ ‬پرورشی،‭ ‬به‭ ‬مدارس‭ ‬استعدادهای‭ ‬درخشان‭ ‬سراسر‭ ‬کشور‭ ‬اعزام‭ ‬خواهند‭ ‬شد‭.‬
از‭ ‬اهداف‭ ‬اصلی‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬به‭ ‬استناد‭ ‬اظهارات‭ ‬اخیر‭ ‬امام‭ ‬جمعه‭ ‬قم،‭ ‬تقویت‭ ‬مسائل‭ ‬اعتقادی‭ ‬و‭ ‬شرعی‭ ‬در‭ ‬نخبگان‭ ‬برای‭ ‬کاهش‭ ‬فرار‭ ‬مغزها‭ ‬و‭ ‬افزایش‭ ‬علاقه‭ ‬به‭ ‬خدمت‭ ‬به‭ ‬نظام‭ ‬اسلامی‭ ‬عنوان‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬
در‭ ‬این‭ ‬باب‭ ‬ذکر‭ ‬چند‭ ‬نکته‭ ‬ضروری‭ ‬است‭: ‬
1-‭ ‬هرچند‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬به‭ ‬ظاهر‭ ‬جنبه‭ ‬استخدامی‭ ‬در‭ ‬آموزش‭ ‬و‭ ‬پرورش‭ ‬ندارد‭ ‬اما‭ ‬حضور‭ ‬روحانیون‭ ‬در‭ ‬مدارس‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬خیل‭ ‬عظیم‭ ‬متقاضیان‭ ‬استخدام‭ ‬در‭ ‬آموزش‭ ‬و‭ ‬پرورش‭ ‬حتی‭ ‬با‭ ‬مدرک‭ ‬دکترا،‭ ‬به‭ ‬شائبه‭ ‬استخدام‭ ‬آن‌ها‭ ‬در‭ ‬آموزش‭ ‬و‭ ‬پرورش‭ ‬دامن‭ ‬می‌زند‭. ‬این‌کار‭ ‬از‭ ‬تاثیرگذاری‭ ‬طرح‭ ‬روشنا‭ ‬خواهد‭ ‬کاست‭ ‬و‭ ‬بر‭ ‬حواشی‭ ‬آن‭ ‬خواهد‭ ‬افزود‭. ‬بر‭ ‬این‭ ‬اساس‭ ‬آیا‭ ‬بهتر‭ ‬نیست‭ ‬از‭ ‬خود‭ ‬معلمان‭ ‬پرورشی‭ ‬مدارس‭ ‬برای‭ ‬اجرای‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬استفاده‭ ‬شود؟‭ ‬در‭ ‬پیشنهادی‭ ‬دیگر‭ ‬آیا‭ ‬بهتر‭ ‬نیست‭ ‬روحانیون‭ ‬متقاضی‭ ‬استخدام‭ ‬در‭ ‬آموزش‭ ‬و‭ ‬پرورش‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬قبولی‭ ‬در‭ ‬آزمون‌های‭ ‬استخدامی‭ ‬آن،‭ ‬در‭ ‬اجرای‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬مشارکت‭ ‬
داشته‭ ‬باشند؟‭ ‬
2-‭ ‬تدریس‭ ‬و‭ ‬فعالیت‭ ‬معلمان‭ ‬در‭ ‬مدارس‭ ‬تیزهوشان،‭ ‬منوط‭ ‬به‭ ‬کسب‭ ‬تجربه‭ ‬و‭ ‬مهارت‌های‭ ‬تدریس‭ ‬و‭ ‬کسب‭ ‬اعتماد‭ ‬مدیران‭ ‬و‭ ‬اولیای‭ ‬این‭ ‬مدارس‭ ‬است‭. ‬بر‭ ‬این‭ ‬اساس،‭ ‬اغلب،‭ ‬بهترین‭ ‬و‭ ‬مجرب‌ترین‭ ‬معلم‌ها‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مدارس‭ ‬تدریس‭ ‬می‌کنند‭. ‬افرادی‭ ‬که‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬رویه،‭ ‬وارد‭ ‬مدارس‭ ‬تیزهوشان‭ ‬بشوند‭ ‬معمولا‭ ‬باعدم‭ ‬استقبال‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬احتمال‭ ‬جبهه‌گیری‭ ‬معلمان،‭ ‬کارکنان‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬دانش‌آموزان‭ ‬و‭ ‬اولیا‭ ‬مواجه‭ ‬می‌شوند‭. ‬بر‭ ‬این‭ ‬اساس‭ ‬باید‭ ‬شرایط‭ ‬و‭ ‬بستر‭ ‬فعالیت‭ ‬در‭ ‬مدارس‭ ‬تیزهوشان‭ ‬را‭ ‬مد‭ ‬نظر‭ ‬قرار‭ ‬داد‭. ‬
3-‭ ‬شرح‭ ‬وظایفی‭ ‬که‭ ‬برای‭ ‬روحانیون‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬اعلام‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬موارد‭ ‬با‭ ‬وظایف‭ ‬دیگر‭ ‬کارکنان‭ ‬مدرسه‭ ‬به‭ ‬ویژه‭ ‬مربی‭ / ‬معاون‭ ‬پرورشی‭ ‬تداخل‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬نوعی‭ ‬موازی‭ ‬کاری‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭. ‬این‭ ‬مسئله‭ ‬می‌تواند‭ ‬به‭ ‬ایجاد‭ ‬حواشی‭ ‬در‭ ‬اجرای‭ ‬طرح‭ ‬روشنا‭ ‬
منتهی‭ ‬بشود‭.‬
4-‭ ‬اما‭ ‬نکته‭ ‬مهم‭ ‬تر،‭ ‬به‭ ‬اهداف‭ ‬این‭ ‬طرح‭ ‬در‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬مهاجرت‭ ‬نخبه‌ها‭ ‬مربوط‭ ‬می‌شود‭. ‬بیان‭ ‬این‭ ‬چنین‭ ‬مسائلی‭ ‬نوعی‭ ‬غفلت‭ ‬از‭ ‬ریشه‌های‭ ‬اصلی‭ ‬مهاجرت‭ ‬نخبه‌ها‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬فرایند‭ ‬جامعه‌پذیری‭ ‬ارزش‌هایی‭ ‬چون‭ ‬خدمت‭ ‬به‭ ‬میهن‭ ‬وعدم‭ ‬مهاجرت‭ ‬به‭ ‬دیگر‭ ‬کشورها‭ ‬و‭ ‬ماندن‭ ‬در‭ ‬میهن‭ ‬برای‭ ‬خدمت‭ ‬به‭ ‬مردم‭ ‬و‭ ‬پیشرفت‭ ‬کشور،‭ ‬افراد‭ ‬و‭ ‬نهادهای‭ ‬مختلفی‭ ‬نقش‭ ‬آفرینی‭ ‬می‌کنند‭ ‬و‭ ‬مدرسه‭ ‬فقط‭ ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬فرآیند‭ ‬است‭. ‬مدرسه‭ ‬رقبای‭ ‬جدی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬
میان‭ ‬دارد‭. ‬
5-‭ ‬مسئله‭ ‬مهاجرت‭ ‬به‭ ‬دیگر‭ ‬کشورها‭ ‬فقط‭ ‬به‭ ‬افراد‭ ‬نخبه‭ ‬مربوط‭ ‬نمی‌شود‭ ‬بلکه‭ ‬افراد‭ ‬دیگری‭ ‬نیز‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬مدارس‭ ‬عادی‭ ‬تحصیل‭ ‬کرده‌اند‭ ‬مهاجرت‭ ‬می‌کنند‭. ‬تمرکز‭ ‬بر‭ ‬روی‭ ‬نخبه‌ها‭ ‬غفلت‭ ‬از‭ ‬مهاجرت‭ ‬افرادی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬هرچند‭ ‬نخبه‭ ‬محسوب‭ ‬نمی‌شوند‭ ‬اما‭ ‬وجود‭ ‬آن‌ها‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬لازم‭ ‬و‭ ‬ضروری‭ ‬است‭. ‬
6-‭ ‬حس‭ ‬بی‌تفاوتی‭ ‬اجتماعی‭ ‬و‭ ‬گریز‭ ‬از‭ ‬هویت‭ ‬ملی‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬نخبه‌ها،‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬آنکه‭ ‬به‭ ‬عوامل‭ ‬فردی‭ ‬مربوط‭ ‬باشد،‭ ‬تابعی‭ ‬از‭ ‬احساس‭ ‬بی‌عدالتی،‭ ‬رضایت‭ ‬اجتماعی‭ ‬و‭ ‬اعتماد‭ ‬عمومی‭ ‬است‭. ‬
به‭ ‬عبارت‭ ‬دیگر‭ ‬شرایط‭ ‬موجود‭ ‬جامعه‭ ‬ایران،‭ ‬ادراک‭ ‬نخبگان‭ ‬از‭ ‬هویت‭ ‬ملی‭ ‬را‭ ‬تقلیل‭ ‬داده،‭ ‬دشواری‭ ‬رها‭ ‬شدن‭ ‬از‭ ‬وابستگی‌های‭ ‬هویتی‭ ‬و‭ ‬ملی‭ ‬را‭ ‬کمتر‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬بر‭ ‬این‭ ‬اساس‭ ‬تقویت‭ ‬هویت‭ ‬و‭ ‬تعهد‭ ‬ملی‭ ‬در‭ ‬تقابل‭ ‬با‭ ‬گرایش‌های‭ ‬جهان‭ ‬وطنی‭ ‬نمی‌تواند‭ ‬با‭ ‬طرح‌های‭ ‬مقطعی‭ ‬چون‭ ‬روشنا‭ ‬
عملی‭ ‬بشود‭. ‬
7-‭ ‬به‭ ‬فرض‭ ‬حتی‭ ‬اگر‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬مقطعی‭ ‬اجرای‭ ‬طرح‭ ‬روشنا‭ ‬بتواند‭ ‬ذهنیت‭ ‬برخی‭ ‬نخبه‌ها‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬تعهد‭ ‬به‭ ‬وطن‭ ‬و‭ ‬ماندن‭ ‬در‭ ‬کشور‭ ‬تقویت‭ ‬کند‭ ‬با‭ ‬دیدگاهی‭ ‬پدیدارشناسانه‭ ‬می‌توان‭ ‬گفت‭ ‬نخبه‌های‭ ‬مهاجر‭ ‬با‭ ‬فرآیند‭ ‬ذهنی‭ ‬‮«‬خنثی‌سازی‮»‬،‭ ‬می‌توانند‭ ‬نقش‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬کوتاهی‭ ‬درباره‭ ‬مسئولیت‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬قبال‭ ‬زادگاه‭ ‬و‭ ‬میهن‭ ‬کم‭ ‬اهمیت‭ ‬تلقی‭ ‬کنند‭. ‬این‭ ‬دسته‭ ‬از‭ ‬افراد‭ ‬با‭ ‬انکار‭ ‬مسئولیت‭ ‬از‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬گردن‭ ‬دیگران‭ ‬انداختن‭ ‬آن؛‭ ‬اذعان‭ ‬به‭ ‬ناتوانی‭ ‬درباره‭ ‬ناعدالتی‌های‭ ‬اجتماعی،‭ ‬وعده‭ ‬بازگشت‭ ‬و‭ ‬جبران‭ ‬خدمات‭ ‬دریافتی‭ ‬از‭ ‬زادگاه‭ ‬و‭ ‬اعلام‭ ‬تبعیت‭ ‬از‭ ‬اصول‭ ‬والاتر‭ ‬و‭ ‬هنجارهای‭ ‬مهم‭ ‬مثل‭ ‬جهان‭ ‬وطنی‭ ‬بودن،‭ ‬تعارضات‭ ‬حق‭ ‬و‭ ‬تکلیف‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬روانی‭ ‬از‭ ‬خود‭ ‬دور‭ ‬خواهند‭ ‬نمود‭. ‬
در‭ ‬مجموع‭ ‬حضور‭ ‬روحانیون‭ ‬در‭ ‬مدارس‭ ‬تیزهوشان‭ ‬آنهم‭ ‬در‭ ‬مقطع‭ ‬آخر‭ ‬تحصیل،‭ ‬نقش‭ ‬چندانی‭ ‬در‭ ‬جامعه‌پذیری‭ ‬ارزش‌هایی‭ ‬چون‭ ‬تعهد‭ ‬به‭ ‬میهن‭ ‬و‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬مهاجرت‭ ‬نخبه‌ها‭ ‬نخواهد‭ ‬داشت‭ ‬و‭ ‬معادله‭ ‬بین‭ ‬نهادها‭ ‬و‭ ‬افراد‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬جامعه‌پذیری‭ ‬ارزش‌ها‭ ‬چندان‭ ‬بر‭ ‬هم‭ ‬نخواهد‭ ‬زد‭. ‬بر‭ ‬هم‭ ‬خوردن‭ ‬این‭ ‬معادله‭ ‬در‭ ‬راستای‭ ‬جلوگیری‭ ‬از‭ ‬مهاجرت‭ ‬نخبه‌ها‭ ‬نیازمند‭ ‬تجدید‭ ‬نظر‭ ‬در‭ ‬سیاست‌های‭ ‬کلی‭ ‬فرهنگی،‭ ‬اجتماعی،‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬سیاسی‭ ‬است‭.‬