راه ترقی - مجله دیجی کالا / مولانا جلال‌الدین بلخی را می‌توان نامدارترین شاعر فارسی زبان دانست. برخی او را همپای شکسپیر، نویسنده و نمایشنامه‌نویس انگلیسی می‌‌دانند و بسیاری این شاعر ایرانی را بالاتر از دیگر شاعران و نویسندگان در جهان می‌شمارند. شهرت مولانا سال‌هاست که تنها محدود به زبان فارسی نیست و محبوبیتش مرزها را رد کرده و با نام «رومی» در سراسر دنیا شناخته می‌شود. حالا دیگر کتاب‌هایی که دربا‌ره‌ مولانا و عرفانش نوشته شده‌اند، اهمیتی برابر با آثار خود او دارند.
جلا‌ل‌الدین مولانا بلخی در سال 604 قمری، در بلخ زاده شد و شصت ‌و شش سال بعد در قونیه از دنیا رفت. از او شش کتاب به نام‌های مثنوی‌ معنوی، دیوان شمس، فیه ما فیه، مکتوبات و مجالس سبعه به جا مانده است. دو کتاب اول (هر دو کتاب شعر مولانا) از محبوبیت و شهرت بیشتری برخوردارند. در ایران او را مولوی یا مولانا می‌خوانند و غربی‌ها و ترک‌ها از نام رومی برایش استفاده می‌کنند و در افغانستان به او جلال‌الدین بلخی می‌گویند.
ترجمه‌ی کتاب‌های مولانا به ترکی در همان سده‌های اولیه بعد از مرگ شاعر انجام شد. اما غربی‌ها در اواسط قرن نوزدهم، رومی را کشف کردند. اولین ترجمه‌ از کتاب شعر مولانا به انگلیسی در امریکا، توسط رالف والدو امرسن و در سال 1867 صورت گرفت اما توجه چندانی را به خود جلب نکرد. در دهه‌های 1970 و 1980 هم اشخاصی چون رابرت دانکن، دانیل لایبرت و دیوید مارتین دست به ترجمه آثار شاعر ایرانی زدند. در میان این افراد، اثر رابرت دانکن از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار شد و پای رومی را به محافل ادبی غربی باز کرد.
در سال 2007 و به پیشنهاد ترکیه، یونسکو این سال را به نام مولانا نام‌گذاری کرد. با باز شدن پای اشعار عرفانی مولانا به غرب بازار انتشار آثاری برای تفسیر کتاب‌های مولانا و معرفی او داغ شد. این موج در ایران، با شدت بیشتری شکل گرفت و خوانندگان بسیاری هم پیدا کرد. در ادامه به معرفی 6 کتاب درباره مولانا پرداخته‌ایم که از نمونه‌های برجسته‌تر به حساب می‌آیند.
1) پله‌پله تا ملاقات خدا
بازار

پله‌پله تا ملاقات خدا یکی از شناخته شد‌‌ه‌ترین آثار فارسی برای آشنایی با مولاناست. این کتاب درباره مولانا، زندگی، دوران و اندیشه شاعر را به زبانی ساده و خودمانی برای مخاطب بازگو می‌کند. عبدالحسین زرین‌کوب، نام اثرش را از این بیت مشهوری از مولانا گرفته است:
«از مقامات تبتل تا فنا، پله‌پله تا ملاقات خدا»
این کتاب دوران کودکی مولانا تا سال‌های بزرگسالی او را در بر می‌گیرد و نیم‌نگاهی هم به اوضاع سیاسی و اجتماعی در زمان این شاعر بزرگ دارد. زرین‌کوب در این اثر با رویکردی داستانی به جنبه‌های زندگی و عرفان مولوی پرداخته است.
نویسنده پله‌پله تا ملاقات خدا، عبدالحسین زرین‌کوب، ادیب، پژوهشگر و تاریخدان ایرانی است که علاقه ویژه‌ای به عرفان مولانا دارد. این کتاب 400 صفحه‌ای از تولد جلال‌الدین در بلخ آغاز شده و زندگی پرشورش را تا رسیدن به قونیه و مرگ در این شهر شرح می‌دهد. 
2) عارف جان‌سوخته
کتاب عارف جان‌سوخته را پژوهشگر و محقق ایرانی، نهال تجدد به زبان فرانسوی نوشته و بعد ترجمه آن در ایران منتشر شده است. این اثر، یکی از مشهورترین آثار در خصوص شاعر و عارف ایرانی، مولاناست که به دلیل انتشارش در فرانسه، توجه مخاطب غیرایرانی را هم به خود جلب کرده است.
این کتاب درباره مولانا با شرح دیدار شورانگیز شمس و مولانا شروع می‌شود و به تولد دوباره مولوی پس از دیدار با شمس‌تبریزی می‌پردازد. ویژگی عارف جان‌سوخته، در منابعی است که نهال تجدد در شرح ماجراهای مولانا و شمس از آن‌ها استفاده کرده است و این موضوع باعث شده تا کتاب غنای ویژه‌ای داشته باشد.
این رمان به نام «رومی سوخته» در فرانسه منتشر شده و در ترجمه فارسی آن نام دیگری به خود گرفته است. این اثر از زبان حسا‌م‌الدین چلبی، یکی از مریدان مشهور مولوی نوشته شده. رمان تنها به رابطه شمس و مولانا اختصاص ندارد بلکه تمام جنبه‌ها و حوادث مهم زندگی شاعر را پوشش می‌دهد و به دور از اسطوره‌سازی، داستان یک روح پرشور را روایت می‌کند.
3) ملت عشق
رمان ملت‌عشق، اثر نویسنده مشهور ترکیه، الیف شافاک است که در سال 2010 به دو زبان ترکی و انگلیسی آن را منتشر کرده است. این کتاب در ایران هم با استقبال بسیاری روبه‌رو شد. هرچند بخشی از داستان ملت‌عشق، در فضایی امروزی روایت می‌شود، اما در حقیقت، روایت شمس‌تبریزی است که بعد از آگاهی به زمان مرگش، به قونیه سفر می‌کند تا کسی را پیدا کند که دریای علم و معرفتش را در اختیار او قرار دهد و در این مسیر به مولانا برمی‌خورد.
نویسنده کتاب در دو خط موازی، داستان را یکی در قونیه و دیگری در بوستون پیش می‌برد. این اثر به بیش ازسی زبان ترجمه شده و روایت شیرینش از مولانا و شمس و عشق، باعث شده تا حتی کسانی که این دو را نمی‌شناسند، کنجکاو شوند تا با زندگی و نگرش این دو عارف جان‌سوخته بیشتر آشنا شوند.
4) در جستجوی مولانا
در جستجوی مولانا کتاب دیگری از نهال تجدد، پژوهشگر ایرانی فرانسوی است. او تلاش کرده تا مخاطب عادی که شناخت چندانی از مولانا ندارد، با داستان‌های مثنوی‌معنوی، به زبان ساده آشنا کند. زبان آسان و روان نهال تجدد در این کتاب درباره مولانا، مخاطب فرانسه زبان را خیلی زود به خود جلب کرد و بعد از ترجمه اثر به فارسی، با استقبال ایرانی‌ها هم مواجه شد.
نهال تجدد با استفاده از یک شخصیت خیالی، یعنی صحافی از خراسان، سی‌وپنج روایت مثنوی را با هدف شناخت روح مولانا به خواننده عرضه می‌کند.
5) به‌دنبال مولانا
به‌دنبال مولانا اثر ماهرخ دبیری، راهنمای خوبی برای شناخت شاعر و عارف ایرانی است. این کتاب درباره مولانا، با خطی داستانی، زندگی مولوی را برای خواننده به زبان ساده روایت‌ می‌کند. تمرکز این روایت بر روی اندیشه‌هایی است که مولانا در مثنوی‌معنوی و دیوان شمس به آنها پرداخته است.
6) کیمیا خاتون
کیمیاخاتون، نوشته نویسنده ایرانی، سعیده قدس است. او در این کتاب درباره مولانا به پشت‌پرده زندگی شمس و مولانا می‌رود و داستان تلخی را بازگو می‌کند که سال‌ها گفته نشده باقی مانده.
کیمیاخاتون، دخترخوانده مولاناست که در جوانی به اصرار پدرخوانده‌اش، عشق به پسر مولوی را فراموش کرده و به عقد شمس درمی‌آید. شمس تبریزی وقتی به قونیه می‌رسد، هم قلب مولانا را تسخیر می‌کند و هم درشصت سالگی به دخترخوانده او دل می‌بازد. اما این عشق نتوانست تفاوت سنی بین کیمیاخاتون و شمس را جبران کند و آتش این اختلافات به مرگ زن جوان به دست مراد مولانا و غیب شدنش از قونیه می‌انجامد.
این کتاب برای اولین‌بار در سال 1383 منتشر شد و جلب توجه بسیاری کرد. نام این رمان بارها در فهرست پرخواننده‌ترین کتاب‌های فارسی آمده و جایزه کتاب سال پروین‌اعتصامی در سال 2005 را به دست آورده است. اثر سعیده قدس در سال 2011 به زبان انگلیسی ترجمه شد.