راه ترقی - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
کشورهای غربی در سال1949 ناتو را به‌عنوان ابزاری برای امنیت جمعی علیه اتحاد جماهیر شوروی و متحدانش تاسیس کردند. اما برای بیش از 70سال، دو کشور اروپایی - فنلاند و سوئد - از پیوستن به ائتلاف خودداری کردند، در عوض سیاست‌های دقیق دوران جنگ سرد یعنی «بی‌طرفی» و «عدم تعهد» را دنبال کردند. آدام تیلور، گزارشگر واشنگتن‌پست نوشت که پس از حمله روسیه به اوکراین در سال گذشته، فنلاند و سوئد این سیاست‌ها را کنار گذاشتند و به‌طور رسمی درخواست پیوستن به ناتو را ارائه کردند. فنلاند روز سه‌شنبه 15فروردین‌ماه (4 آوریل) به عنوان سی‌ویکمین عضو ناتو پذیرفته شد. این اقدامی است که چشم‌انداز امنیتی اروپا را متحول و مرز روسیه با ناتو را گسترش می‌دهد. فنلاند همچنین تحت مکانیسم دفاع دسته‌جمعی ماده5 اتحاد، موردحمایت قرار خواهد گرفت. در حال حاضر، روند عضویت سوئد متوقف شده است؛ زیرا این کشور از حمایت مجارستان و ترکیه اعضای ناتو برخوردار نیست. اما چند نکته که دانستن آن مفید است:
1- چرا فنلاند پیش‌تر در ناتو نبود؟
فنلاند و سوئد طی جنگ سرد سیاست‌های «بی‌طرفی» را اتخاذ کردند، حتی زمانی که همسایگان نوردیک شان [یعنی شمال اروپا]، نروژ و دانمارک، پیوستن به ناتو را انتخاب کردند. آنها این سیاست را برای دهه‌ها - حتی با گسترش بیشتر ناتو - حفظ کردند. اگرچه هر دو بی‌طرف بودند، اما دلایلشان برای آن موضع متمایز بود. سوئد در قرن نوزدهم سیاست رسمی بی‌طرف ماندن طی درگیری‌ها را اتخاذ کرد. آخرین باری که این کشور وارد جنگ شد، در سال1814 بود یعنی زمانی که کوشید تا تلاش نروژی‌ها برای استقلال را سرکوب کند. این کشور همچنین با امپراتوری روسیه در جنگی که در سال 1809 به پایان رسید، جنگید و سوئد سرزمین‌هایی را که به فنلاند ملحق شد، واگذار کرد. طی جنگ جهانی دوم، سوئد بی‌طرفی خود را حفظ کرد و به درگیری نپیوست. فنلاند که استقلال خود را در سال1917 به‌دست آورد، تجربه متفاوتی داشت؛ ابتدا با تهاجم شوروی در «جنگ زمستانی» خون‌بار 1939-1940 مقابله کرد. دوباره به جنگ با اتحاد جماهیر شوروی رفت و همچنین علیه آلمان نازی جنگید. در پایان، فنلاند حدود 10درصد از خاک خود را به شوروی واگذار کرد؛ اما مستقل باقی ماند. پس از قرارداد 1948 با اتحاد جماهیر شوروی، به‌طور رسمی بی‌طرف شد. بااین‌حال، به‌دلیل احترام به همسایه بزرگ‌تر خود، اصطلاح «فنلاندسازی» طی جنگ سرد به یک نوع حاکمیت محدود تبدیل شد.
2- دور شدن از بی‌طرفی از چه زمانی آغاز شد؟
با وجود سیاست‌های بی‌طرفی اعلام‌شده، نه سوئد و نه فنلاند هرگز کاملا بی‌طرف نبودند. در جریان جنگ سرد، ناتو با استکهلم همکاری کرد؛ سوئد به جنگنده‌های ناتو اجازه داد تا از حریم هوایی‌اش استفاده کنند و بی سروصدا در برخی اقدامات دیگر هم همکاری کرد. نیروهای شوروی سوئد را نیز مورد آزار و اذیت قرار دادند. معروف‌ترین آن در سال1981 بود؛ یعنی زمانی که یک زیردریایی کلاس ویسکی شوروی در سواحل سوئد به گل نشست. این حادثه به عنوان Whisky on the Rocks شناخته شد؛ اما بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اوضاع به‌راستی تغییر کرد. سوئد و فنلاند به‌زودی ادعاهای بی‌طرفی خود را کنار گذاشتند و به‌جای آن ترجیح دادند از نظر نظامی غیرمتعهد بمانند؛ یک اصطلاح خاص‌تر که به اتحادهای نظامی به‌جای مشارکت سیاسی اشاره دارد.
بازار
هر دو در سال1995 به اتحادیه اروپا پیوستند. دگرگونی بیشتر پس از الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه در سال2014 رخ داد. این اقدام، همراه با حمایت مسکو از جدایی‌طلبان مسلح در شرق اوکراین، فنلاند و سوئد را بر آن داشت تا همکاری رسمی با ناتو را افزایش دهند. در سال2017، سوئد که پس از جنگ سرد تعداد ارتش خود را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده بود، یک نوع محدود از خدمت اجباری را بازگرداند. پس از حمله بی‌دلیل روسیه به اوکراین، اکثریت مردم هر دو کشور از عضویت در ناتو حمایت کردند و نظرسنجی‌ها در سال گذشته نشان داد که 57درصد سوئدی‌ها و 76درصد فنلاندی‌ها موافق پیوستن به ناتو هستند. «کای ساوئر»، معاون وزیر امور خارجه فنلاند در امور سیاست خارجی و امنیتی، سال گذشته به واشنگتن‌پست گفت که فنلاند مدت‌هاست که درباره خطر درگیری واقع‌بین بوده است. او گفت: «تمایل بسیار بالایی برای دفاع از کشور وجود دارد. این مساله ممکن است قدیمی به نظر برسد؛ اما نتیجه تاریخ و موقعیت جغرافیایی ماست.» فنلاند و سوئد هر دو در ماه مه2022، تنها چند ماه پس از حمله روسیه به اوکراین، قصد خود را برای پیوستن به ناتو اعلام کردند.
3- فنلاند چگونه ناتو را تغییر خواهد داد؟
فوری‌ترین تغییر ممکن است «جغرافیا» باشد. طول مرز فنلاند با روسیه 830مایل است. با پیوستن این کشور به ناتو، مرزهای این ائتلاف نظامی با روسیه دو برابر خواهد شد. سوئد، درحالی‌که مستقیما با روسیه هم‌مرز نیست، جزیره مهم استراتژیک «گوتلند» را که فقط 200 مایل از ارتش روسیه مستقر در کالینینگراد فاصله دارد، حفظ کرده است. سوئد و فنلاند دارای ارتش‌های مدرن هستند و تجهیزات سازگار با سیستم‌های ناتو دارند. فنلاند خرید 64هواپیمای جنگنده F-35 از شرکت آمریکایی لاکهید مارتین را در اوایل سال2022 و قبل از حمله روسیه به اوکراین نهایی کرد. فنلاند در حال حاضر به هدف هزینه‌های نظامی ناتو یعنی 2درصد از تولید اقتصادی سالانه خود رسیده است و این رقم برای سوئد 4/ 1درصد است.
4- چرا سوئد در ناتو نیست؟
هم برای فنلاند و هم برای سوئد، روند تصویب به طرز شگفت‌آوری طولانی بوده است. یکی از موانع بزرگ ترکیه بوده که او هم عضو ناتو است. این کشور از سوئد به‌دلیل امتناع از استرداد «تروریست‌های» وابسته به حزب شبه‌نظامی کارگران کردستان یا «پ‌ک‌ک» انتقاد کرده است. تظاهرات علیه اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در سوئد، از جمله تظاهراتی که به کتاب آسمانی مسلمانان اهانت شد، به روابط بیشتر آسیب وارد کرد. یکی دیگر از اعضای ناتو، یعنی مجارستان، هنوز در پارلمان درباره عضویت سوئد در ناتو رای‌گیری نکرده است. چندی پیش «زولتان کواچ» سخنگوی دولت مجارستان، در یک پست وبلاگی، از سوئد به‌دلیل نشستن بر «تاج‌وتخت در حال فروپاشی برتری اخلاقی» انتقاد کرد و گفت که مجارستان به زمان نیاز دارد تا قبل از تصویب، «مقدار زیادی از نارضایتی» خود را با سوئد حل کند. اگرچه در ابتدا تصور می‌شد که فنلاند و سوئد مسیر یکسانی را برای عضویت دنبال خواهند کرد؛ اما مقام‌های هر دو کشور پذیرفته‌اند که احتمالا گام‌های بیشتری برای سوئد موردنیاز است. «سائولی نینیستو» رئیس‌جمهور فنلاند در کنفرانس خبری مشترک با اردوغان در آنکارا، پایتخت ترکیه و پس از تایید عضویت این کشور در ناتو گفت: «احساس می‌کنم عضویت فنلاند در ناتو بدون سوئد کامل نیست.»