بزرگنمايي:

راه ترقی- برگزاری یک جشنواره ورزشی با نام المپیک در شیوه مدرن آن و استقبال  از این ورزش موجب شد تا مسوولان جهانی برای بخش معلولان و مصدومان ورزشی نیز در سطح جهان یک جشنواره مشابه را در دستور کار قرار دهند. نخستین دوره پارالمپیک به صورت رسمی از سال 1960 و در المپیک رم برگزار شد. در این سال کشور ایتالیا و شهر رم میزبان 400 ورزشکار معلول از 23 کشور جهان بود و پس از آن این رقابت‌ها هر چهار سال یکبار و با فاصله کوتاهی از المپیک برگزار شد و شهر میزبان المپیک میزبان پارالمپیک نیز خواهد بود.

با رسمی شدن مسابقات پارالمپیک و استقبال کشورهای مختلف از آن، کمیته بین‌المللی پارالمپیک رسما در 22 سپتامبر سال 1989 اعلام موجودیت کرد و مستقل از کمیته ملی المپیک به کار خود ادامه داد.

توسعه این ورزش در سطح جهان موجب شد تا در ایران نیز اقدامات زیادی در بخش توسعه ورزش معلولان انجام شود. بعد از پیروزی انقلاب و بالاگرفتن اهمیت ورزش برای جانبازان جنگ تحمیلی و معلولان، فدراسیون ورزش‌های معلولین ایران تشکیل شد که بعد از مدتی به فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولین تغییر نام داد؛ فدراسیونی که اکنون شمار زیادی از ورزشکاران پارالمپیکی را تحت پوشش قرار می‌دهد. 

با تشکیل فدراسیون و موفقیت‌های نسبی ورزشکاران جانباز و معلول در عرصه‌های ملی و بین‌المللی، ایران برای نخستین بار در پارالمپیک 1988 سئول شرکت کرد. این دوره با حضور موفق تیم‌های مختلف ورزشی مخصوصا والیبال‌نشسته و دوومیدانی همراه بود.

در بازی‌های پارالمپیک سئول، ایران  در 4 رشته ورزشی والیبال نشسته، دوومیدانی، وزنه‌برداری و گلبال حضور پیدا کرد و در پایان با کسب 8 مدال شامل 4 طلا، یک نقره و 3 برنز در جایگاه بیست و هشتم قرار گرفت. این گام نخست برای افتخارآفرینی پارالمپین‌های ایرانی بود. 

محمود خسروی وفا رئیس کمیته ملی پارالمپیک در سال 1398 نشان عالی کمیته بین‌المللی پارالمپیک را دریافت کرد.

در هشت دوره حضور ایران در ادوار پارالمپیک 136 مدال کسب کرده که 55 مدال آن طلا، 37 نقره و 44 برنز بود. ایران در پارالمپیک 2000 سیدنی 12 مدال طلا را کسب کرد که بهترین عکملکرد مدالی بود اما در المپیک 2012 لندن با قرار گرفتن در جایگاه 11 بهترین جایگاه ممکن را به دست آورده است. 

«مختار نورافشان» در بازی‌های پارالمپیک در مواد پرتاب دیسک، وزنه و نیزه ،چهار طلا دو نقره و یک برنز را کسب کرد و عنوان پرمدال‌ترین ورزشکار ایران در بازی‌های پارالمپیک را به خود اختصاص داد.

پارالمپیک سیدنی آغاز افتخارات زنان در پارالمپیک

«نیره عاکف» در بازی‌های پارالمپیک 2000 سیدنی تاریخ‌سازی کرد و نخستین مدال ورزش زنان ایران در آوردگاه المپیک و پارالمپیک را کسب کرد. بعد از عاکف، «زهرا نعمتی» در پارالمپیک لندن موفق شد مدال طلای تیراندازی با کمان را از آن خود کند و این مدال نیز نخستین مدال طلا زنان ایران از آوردگاه المپیک و پارالمپیک شد.

 هر چند که «کیمیا علیزاده» در ریو 2016 نخستین مدال زنان ایران در المپیک ریو را ضرب کرد و در تکواندو برنز گرفت اما کمتر از یک‌ماه «زهرا نعمتی» و «ساره جوانمردی» در پارالمپیک 2016 ریو سه مدال طلا ضرب کردند تا قدرت زنان پارالمپیکی ایران به رخ جهانیان کشیده شود. نعمتی در تیر و کمان طلا کسب کرد و جوانمردی در تیراندازی به 2 نشان طلا رسید. 

با توجه به سیاست کیفی‌گرایی و دسته‌بندی ورزشکاران برای اعزام به پارالمپیک توکیو به نظر می‌رسد «شهلا بهروزی‌راد» پارالمپین قایقرانی چهارمین زن مدال‌آور ایران در این آوردگاه بزرگ باشد. البته در این دوره افزون بر زهرا نعمتی، ساره جوانمردی، سمیرا ارم، رقیه شجاعی و هاشمیه متقیان نیز حضور دارند. 

هاجر صفرزاده دوومیدانی‌کار نابینای ایران در صورت کسب سهمیه به این نفرات اضافه خواهد شد. 

اتفاقات ویژه ورزش ایران در ادوار پارالمپیک 

از اتفاقات مهم پارالمپیک برای زنان ایران حضور «زهرا نعمتی» در المپیک و پارالمپیک ریو بود. 

تیم والیبال نشسته ایران با هشت حضور یکی از با سابقه‌ترین تیم‌های ایران در این تورنمنت است و این تیم با کسب 6 مدال طلا و 2 نقره پرافتخارترین نتیجه ممکن را در یک سهمیه کسب کرده است. 

«هادی رضایی» سرپرست کاروان اعزامی ایران به توکیو با سابقه‌ترین پیشکسوت، مربی و سرپرست کاروان ایران در پارالمپیک‌ها به شمار می‌رود. رضایی نزدیک به 40 سال است که در بدنه ورزش جانبازان و معلولان در سمت‌های مختلف فعالیت دارد و به عنوان سرمربی تیم ملی والیبال نشسته سابقه حضور در هشت دوره پارالمپیک را دارد. 

«مرتضی مهرزاد» یکی از ورزشکارانی است که در بازی‌های پارالمپیک 2016 ریو مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. او در ریو نشان داد که یک پدیده در رشته والیبال نشسته دنیاست، رسانه‌های دنیا از او به عنوان اعجوبه دو متر و 40 سانتیمتری تیم ایران یاد کردند. مهرزاد تا چند سال قبل از این پارالمپیک به خاطر برخی از معلولیت‌ها خانه‌نشین بود اما با حضور در یک‌برنامه تلویزیونی و به یکباره تبدیل به ستاره شد.

رکوردشکنی «سیامند رحمان» در ریو از دیگر اتفاقات مهم پارالمپیک برای ورزش ایران است. وی در بازی‌های پارالمپیک 2016 ریو در رشته وزنه‌برداری با مهار 305 کیلوگرم در دسته فوق سنگین رکورد این دسته را به نام خود ثبت کرد. 

مرگ «بهمن گلبارنژاد» یکی از اتفاقات تلخ ادوار پارالمپیک ایران است که موجب شد کاروان ایران در ریو را در غم فرو ببرد. 

کاروان ایران در پارالمپیک ریو برای نخستن بار زیر نظر کمیته ملی المپیک عازم این آوردگاه شد. کمیته ملی پارالمپیک در سال 1394 از کمیته ملی المپیک جدا شد و یک سازمان مستقل ورزشی شد.

حذف فوتبال پنج نفره از لیست اعزام کاوران ایران به بازی‌های پارالمپیک 2016 ریو یکی از اتفاقات باور نکردنی کاروان در این دوره است. هر چند که کمیته ملی پارالمپیک تصمیم به اعزام گرفت اما مسوولان جهانی تیم‌تایلند را جایگزین ایران کرد.  

یکی از اقدامات مهم ایران برای ارج نهادن به فعالیت ورزشکاران پارالمپیکی اختصاص جایگاه ویژه به مدال‌آوران در تالار مشاهیر ورزش ایران است. در این زمینه اکنون تندیس مرحوم سیامند رحمان، علی کشفیا، مختار نورافشان، ساره جوانمردی، زهرا نعمتی، نیره عاکف و اعظم خدایاری در این تالار نصب شده است.

نشان عالی کمیته بین‌المللی پارالمپیک به خسروی وفا در موزه افتخارات ورزش ایران قرار گرفته است.

انتخاب سرپرست معنوی کاروان از دیگر اقدامات کمیته ملی المپیک برای ترویج فرهنگ ایثار در سطح ورزش است. در پارالمپیک 2016 ریو فرزند شهید «علی محمدی» سرپرست نمادین کاروان بود و در پارالمپیک توکیو خانم یامامورا مادر شهید بابایی سرپرست نمادین کاروان است.

شمار کاروان ایران در ادوار پارالمپیک

بیشترین ورزشکار اعزامی به بازی‌های پارالمپیک از سوی مسوولان ورزش ایران مربوط به سال 2004 است که با 90 ورزشکار در آتن حضور یافت و توانست عنوان 23 این رقابت‌ها را از آن خود کند. 

کاروان ایران در سال 2008 متشکل از 74 ورزشکار بود که در 9 رشته  بسکتبال با ویلچر، والیبال نشسته، گلبال، جودو، فوتبال (نابینایان)، دو و میدانی، وزنه‌برداری، تیراندازی و تنیس روی‌میز به پارالمپیک پکن اعزام شدند. در این دوره ایران با کسب 14 مدال در جایگاه 22 قرار گرفت. 

مسوولان ورزش ایران در سال 2012 برای پارالمپیک لندن 79 ورزشکار را در لیست اعزام قرار دادند که نتایج تاریخی را رقم زده بهترین جایگاه ممکن تا امروز به دست آوردند. البته در پارالمپیک ریو نیز شمار ورزشکاران اعزامی ایران 79 نفر بودند و شمار مدال‌ها نیز مساوی بود که به دلیل تعداد مدال طلا جایگاه ایران متفاوت شد. 

ایران در ریو هشت مدال طلا کسب کرد و پانزدهم شد و در لندن با 10 مدال طلا به عنوان یازدهم رسید. 

امید به رکوردشکنی در توکیو

اما داستان پارالمپیک توکیو و اعزام برای ورزشکاران ایران بسیار متفاوت از دوره‌های گذشته است و در این دوره کمیته ملی پارالمپیک با سیاست جدیدی وارد گود خواهد شد؛ سیاستی که مدال را بر سهمیه ترجیح می‌دهد و با این سیاست ایران به دنبال بهترین عنوان با کمترین اعزام است. 

مسوولان کمیته ملی پارالمپیک با همکاری فدراسیون‌های زیر مجموعه در نظر دارند با این سیاست و کسب نتایج چشمگیر در جمع 10 کشور برتر جدول رده بندی مدال‌ها قرار گیرند. 

شانزدهمین دوره بازی‌های پارالمپیک 4 تا 15 شهریورماه (25 آگوست تا 6 سپتامبر) در توکیو برگزار می‌شود.