راه ترقی

آخرين مطالب

بانک‌های ایرانی با پول «مردم» چه کردند؟ نوشتارها

بانک‌های ایرانی با پول «مردم» چه کردند؟
  بزرگنمايي:

راه ترقی - فرارو /متن پیش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
محمد مهدی حاتمی/ نابسامانی اقتصادی می‌تواند دومینو وار از یک بخش به بخش‌های دیگر تسری پیدا کند و وقتی این دومینو‌ها به نظام بانکی برسند، نگرانی‌های واقعی تازه شروع می‌شوند. بر این اساس، اتفاقی که نباید، رخ می‌دهد: مردم شروع می‌کنند به خارج کردن سرمایه‌های خود از بانک‌ها و تبدیل آن‌ها به کالا‌های با ارزش، چرا که فکر می‌کنند پول ارزش خود را به سرعت از دست می‌دهد و به همین دلیل، نباید پول نقد نگه داری کنند. در زبان انگلیسی، به این وضعیت «Bank run» گفته می‌شود.
از ونزوئلا تا یونان و شاید ایران
به گزارش فرارو، نمونه‌های این رخداد در جهان کم نبوده اند. این اواخر ونزوئلا و کمی کمتر از یک دهه پیش، یونان در اروپا به این وضع افتادند و به همین دلیل، دولت‌های این کشورها، بانک‌ها را تعطیل کردند و برای خروج سرمایه از بانک، محدودیت قائل شدند.
سایه این بحران، در چهار سال اخیر از سر ایران هم عبور کرده است. در سال 1396، اعتراضات مردمی با هیزم ورشکستگی برخی موسسات مالی کوچک اوج گرفت، اما بانک‌های بزرگ از بحران در امان ماندند. در سال 1397، ایران اساساً با نشانه‌هایی از این بحران مواجه شد و در سال 1399 هم اگر بازار سرمایه (یا به اصطلاح بورس) نبود، ممکن بود شوک تورمی به بحران بانکی هم بینجامد.
ایران اکنون از این شرایط عبور کرده، اما ساز و کار‌هایی که موجب بروز این رخداد در اقتصاد ایران شدند، هنوز به قوت خود باقی هستند. به همین دلیل، بررسی دلایل بروز این مشکل و راه‌های برون رفت از آن بسیار اهمیت دارد.
وقتی «ترازنامه» ناتراز می‌شود
اما چه اتفاقی می‌افتد که بانک‌ها یا به طور کلی نظام بانکداری، دچار این وضعیت می‌شوند؟ پاسخ به این پرسش را باید در «ترازنامه بانکی» جست و جو کرد. «ترازنامه» (Balance sheet) در واقع نشان دهنده میزان «بدهی ها» در مقابل «مطالبات» در یک بانک است، درست مانند حالتی که دو نفر میزان بدهی و طلب از یکدیگر را روی کاغذ می‌آورند تا در نهایت مشخص شود چه کسی به دیگری بدهکار است.
ترازنامه بانکی هم در ساده‌ترین حالت، متشکل از دو ستون «دارایی ها» در مقابل «بدهی ها» است. ستون «دارایی ها»، نشان می‌دهد که یک بانک در واقع چقدر پول دارد (چقدر پول در این بانک جمع شده است) و ستون «بدهی ها» هم نشان می‌دهد که بانک، چقدر به دیگران بدهکار است.
به صورت ساده، دارایی‌های یک بانک در واقع مجموع سپرده‌هایی است که مشتریان بانک در حساب‌های خود ذخیره کرده اند. از طرفی، تمام وام‌هایی که مردم از بانک گرفته اند هم در واقع در ستون دارایی‌های بانک نوشته می‌شود، چرا که بانک در واقع به مردم پول قرض داده و فرض بر این است که هر ماه اقساط این وام‌ها را دریافت می‌کند. به عبارت دیگر، بانک قسط‌هایی که مشتریان هر ماه پرداخت می‌کنند را هم جزو دارایی‌های خود به حساب می‌آورد.
از آن سو، در ستون «بدهی ها»، بانک باید سود حاصل از سپرده‌گذاری مردم را بنویسد. بانک در ازای سپرده گذاری مشتریانش به آن‌ها سود می‌دهد و این سود، در واقع «بدهی» بانک به مشتریان است که باید هر ماه، به عنوان سود به آن‌ها پرداخت شود.
اما چرا این موضوع کاملاً ساده، چند سالی است که اقتصاددانان و سیاستمنداران ایرانی را به شدت نگران کرده و در تابستان سال 1397، کار را به صحبت از بروز «ابرتورم» در اقتصاد ایران کشاند؟
مشکل اینجا است که ترازنامه بسیاری از بانک‌های ایرانی چند سالی است به شدت نامتوازن شده و نقش چیزی که به آن «دارایی‌های موهوم» گفته می‌شود، در ستون دارایی‌های ترازنامه بانک‌ها به شدت پررنگ شده است.
باز هم پای «گردن کلفت ها» در میان است
«دارایی‌های موهوم» یا «دارایی‌های منجمد»، دارایی‌هایی هستند که بانک‌ها در اختیار ندارند، اما وانمود می‌کنند که در اختیار دارند تا از ورشکسته به حساب آمدن جلوگیری کنند. در مثال خودمانی، ممکن است کسی ورشکسته شده باشد، اما همچنان خودروی لوکس سوار شود تا بقیه همچنان روی او حساب باز کنند.
اما چه اتفاقی افتاد که بانک‌های ایرانی به این وضع افتادند؟ دلیل اصلی، «خاصه بخشی» تسهیلات بانکی است، موضوعی که به بحران «مطالبات معوق» ختم می‌شود. ماجرا از این قرار است که بانک‌ها به برخی از چهره‌های حقیقی یا حقوقیِ خاص، وام‌های چند هزار میلیارد تومانی می‌دهند و این در حالی است که این وام ها، اساساً گرفته شده اند که پس داده نشوند.
همین چندی پیش، اعلام شده بود که 11 ابربدهکار بزرگ بانکی حدود 90 هزار میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده اند و پس نداده اند. این عدد همین امروز هم بسیار بزرگ است، اما زمانی که این تسهیلات به این افراد اعطا شده، یعنی چند سال پیش، رقم حتی بزرگ‌تر از امروز هم بوده است.
بانک نمی‌تواند به تنهایی این مطالبات را وصول کند، به خصوص که بدهکاران، که ممکن است شرکت‌هایی صوری تاسیس کرده باشند، اعلام ورشکستگی می‌کنند و در این حالت، حتی دولت یا قوه قضاییه هم به دلیل حمایت از تولید، ممکن است پیگیر موضوع نشوند.
وقتی بانک‌ها «شرکت» می‌زنند
ناترازی ترازنامه بانک ها، اما دلایل دیگری هم می‌تواند داشته باشد که یکی از آنها، ورود مستقیم بانک‌ها به حوزه سرمایه گذاری است، رخدادی که به آن «بنگاه داری» بانک‌ها گفته می‌شود. این کار تقریباً در تمام کشور‌های دنیا ممنوع است، چرا که کارویژه بانک در واقع جذب سپرده، پرداخت تسهیلات و اعطای سود است و نه شرکت داری.
مشکل بنگاه داریِ بانک‌ها این است که ممکن است بانک در کسب و کارش ناموفق باشد و سپرده‌ای که من و شما نزد بانک گذاشته ایم، تبدیل به ضرر شود. در این شرایط، همان اتفاقی رخ می‌دهد که در دی ماه سال 1396 رخ داد: بانک یا موسسه اعتباری ورشکسته می‌شود و سپرده سپرده گذاران دود می‌شود و به هوا می‌رود.
همین اواخر، گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد 17 بانک بزرگ در کشور، روی هم رفته حدود 78 شرکت انبوه سازی دارند. در واقع، اتفاقی که رخ داده این است: بانک‌ها برج سازی می‌کنند، به خودشان وام و تسهیلات ساخت مسکن می‌دهند و وقتی بازار مسکن وارد فاز رکودی می‌شود، سرمایه بانک‌ها در برج‌های ساخته شده و بی مشتری منجمد می‌شود.
حالا اگر من و شما برای دریافت تسهیلات 50 میلیون تومانی به بانک مراجعه کنیم، یا با جواب منفی رو به رو می‌شویم، یا آنکه شرایط دریافت تسهیلات آن قدر دشوار است که ترجیح می‌دهیم از خیر آن بگذریم.
راه حل چیست؟
راه حل این وضعیت، از نظر اقتصاد بانکداری کاملاً واضح و روشن است. نخست اینکه بانک‌ها باید بنگاه داری را کنار بگذارند و فقط به کارویژه بانکداری (جذب سپرده ها، اعطای تسهیلات و پرداخت سود در مقابل سپرده گذاری) بپردازند. در واقع، این شرکت‌های دیگر هستند که باید از نظام بانکی پول قرض کنند و کسب و کار راه بیندازند، نه اینکه بانک‌ها برای خودشان شرکت‌هایی داشته باشند که در همه جا سرمایه گذای می‌کنند.
از آن سو، نظارت‌های نهادی و مردمی بر عملکرد بانک‌ها در اعطای تسهیلات به «افراد خاص» باید افزایش پیدا کند تا بحران «مطالبات معوق» در نظام بانکی هم متوقف شود. علاوه بر این، باید جلوی فعالیت بانک‌ها یا موسسات مالی‌ای که اساساً به روش «پانزی» فعالیت می‌کنند هم گرفته شود. این، اما موضوعی دیگر است که باید در جای خود به آن پرداخت.

لینک کوتاه:
https://www.rahetaraghi.ir/Fa/News/264880/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

سرنوشت فیلم هایی که در دهه 90 اکران نوروزی داشتند

تک چرخ زدن مرگبار با موتور؛ این جوان به اعماق دره سقوط کرد

8 سریال تلویزیونی جذاب و مهیج برای تعطیلات

قسمت سوم "زندگی پس از زندگی"/ تجربه گری که دوست نداشت برگرده!

لحظه هولناک سقوط یک دستگاه در شهربازی هند

ارتش مصر تا کجا می‌پذیرد از امتیازات اقتصادی چشم پوشی کند؟

پسر دلفینی، چهره سال سینمایی

آهنگ «بوی شمال» از مسیح و آرش

ستاره اسکندری: سال سختی را پشت سر گذاشتیم

کلاهبرداری یک خانواده پنج نفره از 417 شهروند

از مواجهه با باکو تا تقابل با دولت سوپرتندروی اسرائیل در سال جدید

افزایش تعداد شهرهای قرمز کرونایی از 10 به 13 شهر

خودکشی قاتل فراری وسط اتوبان نواب تهران!

تیزر سریال خاطره انگیز «روزی روزگاری»

با دیدن این چهار سکانس، دیگر سریال ایرانی نمی‌بینید

گزارش جانشین پلیس راه کشور از آخرین وضعیت جاده‌ها

کومله؛ دشمن ملت و یکپارچگی سرزمین ایران

«تار» یک درام روان‌شناختی، برای عاشقان موسیقی

منطقه 4 در بهار جانها بهاری خاص را تجربه می‌کند

16 گام شهرداری منطقه 10 برای ارتقای مشارکت و کیفیت زندگی شهروندان

دمشق و دولت های عربی؛ بازگشت از حاشیه به متن

شما چرا مثل فیلم ها حرف میزنی

مهوش وقاری: سال‌هاست از گروه‌های کاری حذف شده‌ام

تلویزیون دوست دارد زنان را مظلوم و سربه‌زیر نشان دهد

تکاپوی اتحادیه های کارگری فرانسه برای شکستن شاخ مکرون

چالوس بازگشایی و هراز دو طرفه شد

سمت و سوی مناسبات ایران با روسیه در سال جدید

کرونا دوباره در کمین

اقدام کم سابقه دیپلماتیک واشنگتن علیه اسرائیل

کارگردان سریال پرحاشیه «کتونی زرنگی»: همکاری دوباره با تلویزیون، گزینه آخرم است

آهنگ «دو تا دل عاشق» از بهنام بانی

اگر هسته زمین کاملا سرد شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟

‌آیا حق با کارل مارکس بود؟

دیپلمات پیشین: وضعیت سیاست خارجی ایران خوب نیست

«کلمه» به میزبانی وحید یامین پور روی آنتن می‌رود

افزایش شمار تلفات توفان و گردباد در میسی‌سیپی آمریکا

برجام و مناسبات با غرب در سال جدید

خاطره یک روحانی از «خانم بدحجاب»

تصاویری از آتش‌سوزی در شرکت بوتان اهواز

همه آنچه در دنیا برای سینمای ایران رقم خورد

جاده کندوان بازگشایی شد

ترافیک فوق سنگین در محورهای هراز و سوادکوه

هیچ اجباری در اکران نوروزی فیلمی وجود نداشت

آهنگ «می رسم به تو» از مازیار فلاحی

دستگیری بیش از 8هزار مجرم در نیمه اول نوروز

ماجرای رگه‌های مرموز آتشین در آسمان کالیفرنیا چه بود؟

بازدید عضو شورای اسلامی شهر تهران از جشنواره نوروزی و رمضانی برج میلاد

فیلم‌‌های سینمایی امشب تلویزیون

حسن معجونی مهمان «طناز» شد

آسمان صاف تا نیمه ابری در تهران؛ پیش بینی بارش باران از فردا