بزرگنمايي:

راه ترقی - تابناک / با آغاز فصل جابجایی مستأجران، بار دیگر وعده وام ودیعه مسکن روی میز بانک‌ها گذاشته شده است؛ وعده‌ای که هر سال تکرار می‌شود و هر سال هم خیل عظیمی از متقاضیان را سرگردان پشت در شعب بانک‌ها رها می‌کند.
بانک مرکزی امسال اعلام کرده سقف تسهیلات وام اجاره را افزایش داده است: از 275 میلیون تومان در تهران گرفته تا 55 میلیون در روستاها. برای خانوار‌های تحت پوشش نهاد‌های حمایتی مانند کمیته امداد، بهزیستی یا بنیاد شهید، عدد‌ها تا سقف 400 میلیون تومان بالا رفته و حتی صحبت از بازپرداخت 10 ساله هم به میان آمده است. اما پرسش اینجاست: آیا این اعداد روی کاغذ می‌مانند یا واقعاً به مستأجران می‌رسند؟
بسته 200 همتی کفایت می کند؟
آن‌طور که مسئولان وزارت راه و شهرسازی گفته‌اند، سقف کلی وام‌ها در سال جاری به 200 هزار میلیارد تومان رسیده است و بانک مرکزی نیز ظاهراً با این عدد موافقت کرده است. اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده که حتی وقتی این اعتبارات روی کاغذ تخصیص داده می‌شوند، در عمل خبری از پرداخت نیست. خیلی‌ها در سامانه ثبت‌نام می‌کنند، پیام معرفی به بانک را هم می‌گیرند، اما وقتی به شعبه مراجعه می‌کنند با پاسخ آشنای «اعتبار تمام شده» روبه‌رو می‌شوند.
بازار
سامانه رنگی، مشکل واقعی
به گفته معاون مدیرکل دفتر طرح‌ریزی طرح‌های مسکن وزارت راه و شهرسازی، در سامانه جدید، هنگام انتخاب شعبه توسط متقاضی، رنگ‌بندی مشخصی اعمال شده است؛ شعب کم‌صف به رنگ سبز، شعب با صف متوسط نارنجی و شعب شلوغ به رنگ قرمز مشخص شده‌اند تا متقاضیان از ابتدا با آگاهی بهتر اقدام به انتخاب شعبه و بانک کنند و سرگردان نشوند.
بنابراین، امسال سامانه ثبت‌نام کمی رنگ و لعاب گرفته است؛ از رنگ سبز برای شعب خلوت تا قرمز برای شلوغ‌ترین‌ها. اما رنگ‌ها دردی از متقاضی دوا نمی‌کنند، وقتی اصل ماجرا همان مراحل طاقت‌فرسا، ضامن‌های دست‌نیافتنی و اعتبارسنجی‌های بی‌پاسخ و زمان بر است. بسیاری از متقاضیان هنوز هم با همان دیالوگ قدیمی کارمند بانک روبه‌رو می‌شوند: «دو ضامن رسمی بیار... یکی از ضامن‌ها بازنشسته باشه هم کفایت می‌کنه، اونم نه هر بازنشسته‌ای، سنش از فلان سال کمتر باشد و ...»
رنج مضاعف؛ از ضمانت تا زمان
بر اساس آیین‌نامه، اگر متقاضی تا 15 روز مدارک را کامل نکند، بانک می‌تواند به‌راحتی درخواست را رد کند. اما کمتر کسی می‌پرسد چرا باید یک فرد مستأجر، در این مدت کوتاه، بین بانک و اداره و محل کار ضامن‌ها، بار‌ها رفت‌وآمد کند تا بتواند مدارک را جور کند؟ و حتی اگر موفق به تکمیل شود، باز هم ممکن است بانک با یک استعلام سامانه‌ای، پرونده‌اش را ببندد.
وامی که خودش یک اجاره‌نامه جدید است
مسئله دیگر، نرخ بهره و اقساط سنگین وام‌هاست. به عنوان نمونه، در شهر تهران، برای وام 275 میلیونی با نرخ بهره 23 درصد و بازپرداخت 5 ساله، قسط ماهانه حدود 7 میلیون و 700 هزار تومان می‌شود؛ رقمی که با اجاره خانه برابر یا حتی بیشتر از آن است. مستأجری که برای تأمین پول پیش خانه‌اش وام گرفته است، حالا باید هم اجاره بدهد، هم قسط وام. این وام عملاً یک بار مالی جدید است، نه کمک هزینه!
اولویت با کدام مستاجر است؟
همچنین باید یادآور شد که در سامانه ثبت نام وام ودیعه مسکن، تاکید شده است که بانک عامل موظف است قبل از پرداخت تسهیلات نسبت به دریافت استعلام از سامانه سمات بانک مرکزی بابت عدم دارا بودن تسهیلات جاری در بخش مسکن شامل تسهیلات ساخت، خرید، جعاله و ودیعه مسکن برای متقاضی، همسر و فرزندان تحت تکفل کمتر از 18 سال وی اقدام و در صورت مثبت بودن این استعلام نسبت به رد درخواست متقاضی در سامانه با ذکر دلیل اقدام کند. همچنین تاکید شده است که براساس مصوبات بیستمین جلسه شورای عالی مسکن زوج‌های جوان ازدواج اولی (بیش از 4 سال از تاریخ ازدواج نگذشته باشد)، خانوار‌های تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان بهزیستی، بنیاد شهید و امور ایثارگران، زنان سرپرست خانوار و خانوار‌های دارای 3 فرزند و بیشتر در اولویت پرداخت قرار دارند. بنابراین سایر متقاضیان، شانس کمتری برای دریافت وام اجاره دارند.