بزرگنمايي:

راه ترقی - تابناک / حذف چهار صفر از پول ملی، بار دیگر به اولویت‌های بانک مرکزی بازگشته است، سیاستی که با وجود سابقه‌ای سی‌ساله در ادبیات اقتصادی ایران، هنوز موافقان و مخالفان جدی دارد. این‌بار اما، رئیس‌کل بانک مرکزی با صراحت از عزم جدی برای اجرای آن در سال جاری سخن گفته و از آن به‌عنوان «اقدامی ضروری» یاد کرده است. 
حذف صفر از پول ملی، یکی از قدیمی‌ترین موضوعات اصلاحات پولی در ایران است؛ طرحی که اکنون بار دیگر از سوی رئیس کل بانک مرکزی روی میز آمده و گویی عزم جدی برای اجرای آن در سال جاری وجود دارد.
طرح حذف چهار صفر از پول ملی، بیش از سه دهه است که در ادبیات اقتصادی ایران و در جلسات کارشناسی بانک مرکزی، به عنوان یکی از راهکار‌های اصلاح نظام پولی مطرح می‌شود، اما تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است.
اکنون فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، با صراحت از اراده‌ای جدی برای اجرای این طرح سخن گفته و آن را «ضرورتی برای اصلاح تصویر پول ملی» دانسته است. فرزین در اظهارات خود تأکید کرده: «تصویری که از ریال ایران در ذهن مردم و جهان وجود دارد، تصویر واقعی و مناسبی نیست و باید آن را اصلاح کرد. حذف صفر، تجربه‌ای است که تاکنون در 60 تا 70 کشور جهان اجرا شده است؛ از جمله در ترکیه، آلمان و روسیه. اگر این سیاست در زمان مناسب به اجرا گذاشته شود، می‌تواند موفق و مؤثر باشد. به باور من، این اقدام نه‌تنها مفید بلکه ضروری است و باید با جدیت آن را دنبال کرد.»
بازی با اعداد یا اصلاح واقعی؟
بازار
با وجود تأکید رئیس‌کل بانک مرکزی، همچنان اجماع نظری بر سر اثربخشی حذف صفر‌ها از پول ملی وجود ندارد. حامیان این طرح بر این باورند که با حذف چند صفر از اسکناس‌ها، می‌توان گامی در جهت افزایش دقت محاسبات مالی، کاهش خطا‌های حسابداری و ساده‌سازی تراکنش‌های بانکی برداشت؛ همچنین با این اقدام، ساختار ظاهری پول ملی بهبود می‌یابد و در برخی موارد، آثار روانی مثبتی در جامعه ایجاد می‌شود.
در مقابل، مخالفان این سیاست هشدار می‌دهند که بدون اجرای اصلاحات بنیادی اقتصادی و به‌ویژه مهار تورم، حذف صفر‌ها صرفاً اقدامی نمایشی است که نه‌تنها کمکی به بهبود قدرت خرید مردم نمی‌کند، بلکه هزینه‌های گسترده‌ای بر دوش دولت، بانک‌ها و سیستم مالی کشور تحمیل خواهد کرد.
نگاه مجلس؛ صدای متفاوت از بهارستان
در مجلس شورای اسلامی نیز واکنش‌ها به این موضوع متنوع است؛ برخی نمایندگان این طرح را گامی در جهت نظم‌بخشی به نظام مالی کشور می‌دانند و برخی دیگر آن را «بی‌اثر» و حتی «انحرافی» قلمداد می‌کنند.
به عنوان نمونه، بهروز محبی نجم‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، در گفت‌و‌گو با تابناک با لحنی منتقدانه گفت: حذف صفر از ریال، بیشتر یک اقدام نمایشی است تا یک سیاست اقتصادی مؤثر. شاید در کوتاه‌مدت تأثیراتی ظاهری داشته باشد، اما مشکلات عمیق اقتصادی کشور با این روش‌ها قابل حل نیست. مقام معظم رهبری در 9 سال گذشته، بار‌ها تأکید کرده‌اند که کلید حل بحران‌های اقتصادی کشور، تولید است؛ آن هم تولیدی که مبتنی بر صادرات و ارزآوری باشد. ما باید از این مسیر به دنبال تقویت ارزش پول ملی باشیم، نه با جراحی صوری در اسکناس‌ها.
او افزود: بانک مرکزی به جای تمرکز بر حذف صفر، باید سیاست‌هایی را دنبال کند که منجر به ثبات نرخ ارز، مهار تورم و رشد تولید شود. اگر این مسائل حل نشود، صفر‌ها هرچقدر هم حذف شوند، باز هم برمی‌گردند.
در سوی مقابل، محمدرضا صباغیان بافقی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، دیدگاهی مثبت نسبت به این اقدام دارد و در گفت‌و‌گو با تابناک اظهار کرد: به‌نظر من حذف صفر‌ها اگرچه راه‌حل نهایی نیست، اما اقدامی است مفید در جهت ساماندهی امور روزمره اقتصادی. امروز در بسیاری از محاسبات بودجه‌ای و اسناد مالی، با اعداد نجومی مواجهیم که حتی خواندن و نوشتن آنها برای بسیاری دشوار شده است. این طرح می‌تواند روند حسابداری و تعاملات بانکی را برای مردم ساده‌تر کند.
وی ادامه داد: بسیاری از کشور‌ها با چنین اقداماتی آغاز کردند و بعد به سراغ اصلاحات بزرگ‌تر رفتند. ما هم می‌توانیم این مسیر را آغاز کنیم. ارسال لایحه به مجلس گام خوبی است و اگر دولت اراده داشته باشد، مجلس همراهی خواهد کرد. این طرح یکی از پیشنهادات مثبت رئیس‌جمهور است که اگر درست و عملیاتی اجرا شود، می‌تواند کارآمد باشد.
سید عبدالکریم هاشمی، دیگر عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز در همین رابطه به تابناک گفت: وقتی بیش از چهار دهه با تورم‌های مزمن و جهشی روبه‌رو بوده‌ایم و ارزش پول ملی به‌طور مداوم افت کرده، نمی‌توان نسبت به وضعیت فعلی نظام پولی بی‌تفاوت بود. بسیاری از ارقام در اقتصاد امروز ایران، معنا و کارکرد خود را از دست داده‌اند. حذف صفرها، به شرط فراهم‌سازی زیرساخت‌ها، می‌تواند بخشی از این بی‌نظمی را اصلاح کند.
او با تأکید بر لزوم هماهنگی میان نهاد‌های مالی، تصریح کرد: حذف صفر از اسکناس‌ها تنها در صورتی موفق خواهد بود که سامانه‌های نرم‌افزاری، نظام‌های بانکی، حسابداری دولت، سازمان‌های مالیاتی، تأمین اجتماعی و همه زیرساخت‌های مرتبط، به‌روزرسانی شوند. اگر این هماهنگی انجام شود، نه تنها محاسبات دقیق‌تر خواهد شد، بلکه حتی از نظر روانی نیز ممکن است مانع سقوط بیشتر ارزش پول شود.
گام بعدی چیست؟
در حالی که لایحه حذف چهار صفر از پول ملی هنوز در مجلس بررسی نشده، روشن است که این طرح تنها با اجماع و هماهنگی میان دولت، بانک مرکزی و قوه مقننه و البته تایید شورای نگهبان به مرحله اجرا می رسد. پرسش اصلی اینجاست که آیا حذف صفر، راه نجات پول ملی خواهد بود یا تنها مُسکن موقتی برای یک اقتصاد بیمار؟
به نظر می‌رسد تا زمانی که ساختار‌های معیوب اقتصادی اصلاح نشوند، هرگونه تغییر در ظاهر اسکناس‌ها، همچنان در حد اصلاحات صوری باقی می‌ماند. با این حال، گام‌هایی از جنس حذف صفر، می‌توانند در کنار سایر اقدامات بنیادی، به یک بسته نجات اقتصادی بدل شوند؛ اگر اراده‌ای واقعی برای اصلاح باشد.