بزرگنمايي:

راه ترقی - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در حالی که کشورهای سراسر جهان تلاش می‌کنند با رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، بر سر تعرفه‌ها چانه‌زنی کنند، دشمن دیرینه، جمهوری اسلامی ایران، اقتصاد تحریم‌شده خود را به عنوان یک فرصت سرمایه‌گذاری به او معرفی می‌کند.
فرصت هزار میلیارد دلاری
به نوشته بلومبرگ، با نشانه‌هایی از پیشرفت در مذاکرات میان ایران و آمریکا درباره فعالیت‌های اتمی تهران، مقامات عالی‌رتبه ایرانی برای نخستین بار طی دهه‌ها به‌طور آشکار در تلاشند اقتصاد خود را به کاخ سفید عرضه کنند تا به یک توافق هسته‌ای پایدارتر و مؤثرتر دست یابند. اگر ترامپ خواهان توافقی بهتر از توافقی است که در سال 2018 آن را کنار گذاشت، ایرانی‌ها هم خواهان توافقی بهتر برای خود هستند.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، هفته گذشته در یادداشتی در واشنگتن پست نوشت که یک توافق هسته‌ای جدید می‌تواند دسترسی شرکت‌های آمریکایی به آنچه او یک «فرصت اقتصادی هزار میلیارد دلاری» در کشوری با جمعیتی حدود 90 میلیون نفر و با ذخایر عظیم نفت و گاز توصیف کرد، فراهم کند.
الی گرانمایه، رئیس برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا گفت: «گفتن اینکه یک فرصت هزار میلیارد دلاری وجود دارد، در مقایسه با یک جنگ فاجعه‌بار هزار میلیارد دلاری، راهی است برای جذب رئیس‌جمهور ترامپ به سوی توافق.»
راهبرد روسی برای حل نزاع چند دهه‌ای
این راهبرد یادآور سیاست روسیه در مذاکرات با آمریکا برای پایان دادن به جنگ اوکراین است.
تبدیل رابطه خصمانه آمریکا و ایران به همکاری اقتصادی، خواسته‌ای بزرگ اما بالقوه مؤثر در حل نزاعی است که دهه‌ها امنیت خاورمیانه را شکننده نگه داشته است.
آمریکا از زمان قطع روابط با جمهوری اسلامی ایران در پی انقلاب اسلامی 1357 و بحران گروگانگیری، تحریم‌ها و ممنوعیت‌های تجاری علیه تهران اعمال کرده است. ایران با یک حکومت مذهبی، خود را به عنوان سدی در برابر نفوذ آمریکا در خاورمیانه معرفی کرده و فعالیت‌های هسته‌ای و سیاست ضد اسرائیلی‌اش از منابع اصلی مورد مناقشه با غرب بوده‌اند.
به گفته عراقچی برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران خود می‌تواند به هدفی برای سرمایه‌گذاری آمریکا تبدیل شود و «ده‌ها میلیارد دلار قرارداد بالقوه» را نمایندگی کند.
او در اظهارات جداگانه‌ای در شبکه اجتماعی ایکس هفته گذشته گفت: «بازار ایران به‌تنهایی به اندازه‌ای بزرگ است که می‌تواند صنعت هسته‌ای در حال افول آمریکا را احیا کند.»
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به پرسش بلومبرگ اعلام کرد ترامپ صراحتاً گفته است که ایران نباید به سلاح اتمی دست یابد. این سخنگو افزود، مذاکره درباره مسائلی از این دست به صورت علنی در راستای منافع ملی آمریکا نیست.
سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز گفت: «ما جزئیات مذاکرات جاری را نه تأیید و نه تکذیب می‌کنیم.»
فرصت سرمایه گذاری
ترامپ پیشتر درباره پتانسیل اقتصادی ایران صحبت کرده بود. اوایل امسال بلومبرگ گزارش داد که ترامپ از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه که از متحدان جمهوری اسلامی ایران است خواسته بود در میانجی‌گری مذاکرات با تهران کمک کند.
ترامپ این ماه گفت: «من می‌خواهم ایران شکوفا شود. نمی‌خواهم کاری کنم که به کسی آسیب برسد، اما ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد. ما نمی‌خواهیم صنعت یا سرزمینشان را از آن‌ها بگیریم.»
به گفته مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، رهبری دلیلی نمی‌بیند که سرمایه‌گذاران آمریکایی در ایران سرمایه‌گذاری نکنند.
در این مذاکرات، اهمیت مسئله برای ایران بدون تردید بسیار بیشتر از آمریکاست. ترامپ تهدید کرده است که در صورت عدم پذیرش توافق، تاسیسات هسته‌ای ایران را بمباران خواهد کرد.
علاوه بر این، با تحولات یک سال گذشته، نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران به طور چشمگیری آسیب دیده است.
به نظر می‌رسد تندروها در تهران با رویکرد عراقچی در قبال واشنگتن همراه شده‌اند. این نشانه‌ای است از آنکه حاکمیت تحت فشار بحران اقتصادی قرار گرفته که نارضایتی گسترده داخلی را تشدید کرده است.
آخرین فرصت‌های بزرگ
همایون فلکشاهی، رئیس تحلیل نفت خام در شرکت کپلر گفت: «جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات کارت‌های زیادی در دست ندارد، کمتر از چند سال پیش تهدیدآمیز است و نیروهای مورد حمایتش نفوذ زیادی را از دست داده‌اند. آن‌ها تلاش می‌کنند به آمریکا بگویند که می‌توانید از توافق با ما سود ببرید و ما آماده‌ایم که شرکت‌های شما در ایران سرمایه‌گذاری کنند.»
با وجود اینکه توافق هسته‌ای سال 2015 بسیاری از تحریم‌های ثانویه آمریکا را به حالت تعلیق درآورد، تحریم‌های اولیه را لغو نکرد و وزارت خزانه‌داری آمریکا همچنان سرمایه‌گذاری مستقیم آمریکایی‌ها در اقتصاد ایران را ممنوع کرده بود.
پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای، رویکرد سختگیرانه او که «فشار حداکثری» نام گرفت، تحریم‌ها را بازگرداند و فراتر رفت؛ از جمله ممنوعیت خرید نفت ایران توسط سایر کشورها از این عضو اوپک.
صادرات نفت ایران سقوط کرد، شرکت‌های خارجی کشور را ترک کردند و ارزش پول ملی به شدت افت کرد. ریال ایران از سال 2018 تاکنون نزدیک به 90 درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است. سال گذشته، ایران با بحران سوخت و برق مواجه شد.
مقامات در تلاشند در حوزه نفت و گاز سرمایه خارجی جذب کنند تا هزینه 135 میلیارد دلاری مورد نیاز برای بازسازی صنعت انرژی را تامین کنند.
همایون فلکشاهی گفت: «این یکی از آخرین فرصت‌های بزرگ برای شرکت‌های نفت و گاز در سطح جهانی خواهد بود.» او افزود شرایط مالی که ایران به شرکت‌های خارجی ارائه خواهد کرد، نقش کلیدی خواهد داشت.
با این حال، موانع عمده دیگری برای سرمایه‌گذاری در ایران وجود دارد؛ از جمله فساد گسترده، نفوذ شدید دولت در اقتصاد، و نظام بانکی منزوی که از استانداردهای بین‌المللی وام‌دهی عقب مانده است. همچنین شرکت‌های آمریکایی که در ایران سرمایه‌گذاری کنند ممکن است با واکنش شدید سیاستمداران ضد جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن و اسرائیل روبه‌رو شوند.
تحریم‌های اولیه
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، که عنوان رسمی توافق اولیه است، محدودیت‌های سختگیرانه‌ای بر غنی‌سازی اورانیوم ایران اعمال کرد و در مقابل، برخی تحریم‌ها لغو شد.
چند ماه پس از اجرای توافق در ژانویه 2016، مقامات ایرانی از عدم تحقق منافع اقتصادی وعده داده شده شکایت کردند. مشکل اصلی این بود که کسب‌وکارهای اروپایی به دلیل باقی ماندن تحریم‌های آمریکا، در تجارت با ایران دچار مشکل بودند.
به گفته بیژن خواجه‌پور، اقتصاددان و مدیرعامل شرکت مشاوره اوراسیا نکسوس پارتنرز، این بار، هدف جمهوری اسلامی ایران «حذف تحریم‌های اولیه و هموار کردن مسیر توسعه اقتصادی و فناوری کشور» است.
چشم‌انداز اولیه ترامپ یک توافق جدید بود که نه تنها برنامه هسته‌ای ایران، بلکه حمایت تهران از گروه‌های نیابتی و برنامه موشکی‌اش را نیز محدود کند. اما اظهارات عمومی اخیر نشان می‌دهد که هدف او اکنون کوچک‌تر شده و تنها بر جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای متمرکز است.
ارائه فرصت سرمایه‌گذاری به آمریکا در بخش هسته‌ای ایران یکی از راه‌های اطمینان‌بخشی به واشنگتن درباره این هدف است و در عین حال، احتمال ترک توافق توسط دولت‌های آینده آمریکا را کاهش می‌دهد.
با این حال، به گفته الی گرانمایه از شورای روابط خارجی اروپا: «اگرچه دسترسی بی‌سابقه به اقتصاد ایران ممکن است برای ترامپ جذاب به نظر برسد و بخشی از مشکلات ایران را حل کند، اما این موضوع مستلزم تغییرات سیاسی عظیم و تعهد بسیار بالایی از سوی جمهوری اسلامی است.»
او افزود: «برای لغو تمام تحریم‌های اولیه آمریکا و محدودیت‌های قانونی تجارت، به یک رویکرد تحولی نیاز است. این مستلزم امتیازهای بزرگ از سوی ایران و تلاش قابل توجهی از سوی ترامپ خواهد بود.»
بازار