راه ترقی - ایسنا /حذف صفر از پول ملی که طبق اعلام رئیس کل بانک مرکزی امسال پیگیری خواهد شد، معمولا در شرایط تورم‌های طولانی مدت در کشورها انجام می‌شود و در صورت تحقق مناسب و پیاده‌سازی به موقع آن می‌تواند مزیت‌هایی از جمله کاهش حجم توهم پولی، افزایش اعتماد عمومی نسبت به پول ملی، کاهش تورم، افزایش کارایی در جریان گردش نقدینگی و تسهیل در تسویه مبادلات را به همراه داشته باشد.
هفته گذشته در جریان سی و دومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی بانک مرکزی، محمدرضا فرزین – رئیس کل بانک مرکزی – در تشریح اهداف و سیاست‌های پولی سال جاری بانک مرکزی، اصلاح نظام پولی کشور را هدف‌گذاری کرد و بر برنامه سیاست‌گذار پولی (بانک مرکزی) برای حذف چهار صفر از پول ملی تاکید کرد و آن را یکی از اهداف بانک مرکزی برای سال 1404 برشمرد.
به گفته فرزین، تصویر ریال ایران تصویر مناسب و صحیحی در اقتصاد جهانی نیست، اجرای این سیاست با توجه به تجربیات موفق جهانی و در زمان مناسب می‌تواند به بهبود تصویر ریال کمک کند که امری ضروری است و به همین منظور سیاست حذف صفر از پول ملی در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد.
البته این ایده به شکل جدی به سال 1398 باز می‌گردد که در آن دولت دوازدهم لایحه پیشنهادی بانک مرکزی برای حذف چهار صفر از پول ملی و تبدیل واحد ریال به واحد تومان را در هیات وزیران بررسی و به تصویب رساند تا وارد مرحله بعدی تصویب یعنی مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان شود و در اردیبهشت ماه سال 1399 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد تا دولت طی سه سال آتی شرایط تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان را فراهم کند.
لایحه حذف چهار صفر در نوبت بررسی مجلس
در روزهای اخیر نیز، پس از مطرح شدن موضوع پیگیری حذف چهار صفر از پول ملی از سوی رئیس کل بانک برای سال جاری، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس از در نوبت بررسی قرار گرفتن لایحه پیشنهادی حذف چهار صفر از پول ملی خبر داد و گفت: لایحه پیشنهادی حذف چهار صفر از پول ملی در نوبت بررسی کمیسیون اقتصادی قرار دارد و بدیهی است کمیسیون پس از بررسی کارشناسی با حضور مسئولان ذی ربط نظر نهایی خود را ارائه خواهد کرد.
ابعداد پیرامونی حذف صفر از پول‌های ملی
به صورت کلی و در سطح کلان اقتصادی به ویژه سیاست‌های پولی، معمولا زمانی که تورم بلندمدت در یک کشور موجب برجای ماندن حجم بالایی از اسکناس و مسکوک کم ارزش (نسبت به گذشته) شود، بی شک، نتایج بسیاری از جمله آثار روانی بر افکار عمومی بر جای می‌گذارد. بنابراین در این شرایط برخی کشورها ناچار به اجرای برنامه اصلاحات پولی به روش‌های مختلف می‌شوند.
این اصلاحات معمولا با سه روش، «تغییر نام واحد پول کشور»، «حذف چند صفر از واحد پول» و «ترکیبی از هر دو روش» صورت میگیرد که هر یک از این روش‌ها، خود البته نیازمند پیاده‌سازی بسته سیاستی جامعی است که علاوه بر کنترل تورم، باید بستر فکری جامعه برای پذیرش شرایط جدید را نیز فراهم کند.
برخی معتقداند که حذف چند صفر از پول ملی کشوری که در شرایط تورمی طولانی مدت قرار داشته فوایدی از جمله، کاهش میزان توهم پولی، افزایش اعتماد عمومی نسبت به پول ملی، کاهش تورم، افزایش کارایی در جریان گردش نقدینگی، تسهیل در تسویه مبادلات و برخی موارد دیگر را در پی دارد که خود، زمینه تعدیل انتظارات تورمی در آن کشور را فراهم می‌کند.
برای مثال چندی پیش، طهماسب مظاهری – رئیس کل اسبق بانک مرکزی، در این رابطه گفته بود که با حذف صفر از پول ملی در مبادلات ایران با کشورهای دیگر، وقتی نسبت پول‌ها سنجیده می‌شود اختلاف زیادی وجود نخواهد داشت و این مسئله از نظر روانی اثرگذار است. کشوری که تورم دارد باید هر چند وقت یک بار اصلاح پولی انجام دهد و واحد پول خود را افزایش دهد و صفرهای کمتر بگذارد.
وی ایده حذف چهار صفر در دوران ریاست خود بر بانک مرکزی را معقول دانست و گفت: اگر آن زمان این اقدام را انجام می‌دادیم، نتایج مثبت می‌توانست داشته باشد و حتی ایران‌چک 50 هزار تومانی را چاپ کردیم که عدد 50 آن درشت بود اما صفرهای آن را کمرنگ و کوچک قرار دادیم.
البته به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر، بانک مرکزی اقداماتی برا فرهنگ سازی این موضوع انجام داده بود که نمونه آن را می‌توان در نمایش پول‌های جدید چاپ شده با واحد تومان (در کنار نمایش با واحد ریال)، مشاهده کرد. برای مثال در ایران چک‌های 50، 100 و 200 هزار تومانی در کنار آنکه اعدادی از جمله 500 هزار ریال، یک میلیون ریال و دو میلیون ریال، نوشته شده است، اعداد 50، 100 و 200 نیز نوشته شده است که می‌تواند در راستای همین موضوع باشد.

تجربه چند کشور در حدف صفر و تغییر پول ملی
در سطح جهانی بسیاری از کشورهای جهان در بازه‌های زمانی مختلفی اقدام به حذف صفر از پول ملی کردند. برای مثال، آلمان در سال 1923 و در دوران ابرتورم شدید (پس از جنگ جهانی اول) 12 صفر از واحد پول ملی خود حذف کرد
در سال 1994 نیز، برزیل پول جدیدی به نام رئال معرفی کرد که جایگزین کروزرو رئال شد. این کشور در سال‌های 1986 و 1989، مجموعا شش صفر را از چهره پول ملی خود حذف کرد و از آنجایی که این کار افاقه نکرد در سال 1993 نیز اقدام به حذف سه صفر دیگر از پول ملی خود کرده بود.
این کشور، رکورددار اجرای سیاست حذف صفر است که در شش مرحله 18 صفر را از واحد پول ملی خود حذف کرد. پس از برزیل، یوگسلاوی سابق پنج بار و آرژانتین چهار مرحله از صفرهای اسکناس خود حذف کردند.
فرانسه نیز در سال 1960 دو صفر از واحد پولی خود حذف کرد و «فرانک جدید» را بجای «فرانک» معرفی شد. در همان سال‌ها نیز، هلند چهار صفر از پول ملی خود حذف کرده بود. ترکیه نیز در سال 2005ریال پس از تجربه تورم بالا شش صفر را از واحد پول خود (لیر) حذف کرد.
در طرف مقابل، ونزوئلا و زیمبابوه نیز اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده بودند که با مدیریت ضعیف اقتصادی، بی‌ثباتی سیاسی و عوامل خارجی مانند کاهش قیمت نفت، اصلاحات آن‌ها ناکام ماند. زیمباوه تا امروز 10 صفر از پول ملی خود حذف کرده است.
در مجموع و به عقیده صاحبنظران، حذف صفر از پول ملی پس از تجربه شرایط تورمی بلند مدت، باید در شرایطی محقق شود که سایر سیاستهای پولی به صورت همزمان و همراستا با حذف صفر، اجرایی شود.
برای مثال، به عقیده بسیار از اقتصاددان‌ها، تا زمانی که کشورهای دارای تورم نتوانسته‌اند نقدینگی را به حوزه‌های مولد منتقل کنند، ممکن است حذف صفر پیامدهای منفی به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر، یکی از مهمترین مولفه های تحفف مناسب حذف صفر از پول ملی، کنترل مناسب نقدینگی براساس وضعیت اقتصادی آن کشور است.