بزرگنمايي:

راه ترقی- برنده شدن یک جایزه نوبل می‌تواند یک رویداد تغییر دهنده زندگی باشد. برندگان نوبل وارد عرصه جهانی می‌شوند و برای بسیاری از دانشمندان این جایگاه جهانی به منزله نقطه اوج حرفه‌ای آنها است.

اما برنده شدن چنین جایزه سطح بالایی، چه تاثیری بر علم دارد؟

«جان یوانیدیس» اپیدلمولوژیست در دانشگاه استانفورد درصدد یافتن پاسخ این سوال برآمده است. وی می‌گوید که جوایزی مانند جایزه نوبل یک ابزار مهم شهرت و اعتبار است اما در این مورد که چنین جوایزی به دانشمندان کمک می‌کنند تا خلاق‌تر و موثرتر باشند، ابراز تردید می‌کند.

در ماه اوت، یک تیم از محققان با هدایت دکتر یوانیدیس نتایج مطالعه‌ای را در نشریه «رویال سوسایتی اوپن ساینس» منتشر کردند که درصدد بود تا مشخص کند آیا جوایز بزرگ موجب پیشرفت علم می‌شود یا نه.

این تیم تحقیقاتی با استفاده از الگوهای انتشارات و ارجاع برای دانشمندان برنده جایزه نوبل یا مک‌آرتور فلوشیپ، این مساله را تحلیل کرد که خلاقیت پس از دریافت جایزه چگونه تحت تاثیر سن و مرحله کاری قرار می‌گیرد. آنان در مجموع دریافتند که برندگان هر دوی این جوایز در حوزه‌های کار علمی خود تاثیر مشابه یا کاهش‌ یافته‌ای پس از دریافت جایزه داشتند.

دکتر یوانیدیس در این زمینه خاطرنشان کرد: به نظر نمی‌رسد که این جوایز موجب ارتقای خلاقیت و تاثیرگذاری دانشمندان شوند و در هر صورت به نظر می‌رسد که تاثیر عکس دارند.

مطالعه این محققان به کارهای قبلی انجام شده با هدف راززدایی کردن از راه‌های تاثیرگذاری جوایز بر کارهای علمی می‌افزاید هر چند که محققان دیدگاه‌های متفاوتی در این خصوص دارند که چه عواملی بیشترین اهمیت را خواهند داشت.

از سال 1901، «بنیاد نوبل» اقدام به اعطای جوایزی برای دستاوردهای مهم در فیزیک، پزشکی و شیمی در کنار جوایزی برای صلح، ادبیات و از سال 1969 تحقیقات اقتصادی کرده است. «مک آرتور فلوشیپ» نیز در سال 1981 بنیانگذاری شد و برخلاف جایزه نوبل، به عنوان سرمایه‌گذاری روی ظرفیت بالقوه یک فرد اعطا می‌شود.

تیم تحقیقاتی دکتر یوانیدیس برندگان هر دو جایزه را مورد بررسی قرار دادند تا مشخص کنند که سن افراد چگونه بر اثربخشی و سودمندی علمی تاثیر می‌گذارد. بطور میانگین، برندگان جوایز نوبل در مقایسه با جایزه مک‌آرتور بیشتر محتمل است که مسن‌تر (پیرتر) باشند و در مراحل متاخرتر از کار حرفه‌ای خود باشند.

این تیم تحقیقاتی برای مطالعه خود جمع نمونه‌ای از 72 برنده جایزه نوبل و 119 برنده جایزه مک‌آرتور در قرن حاضر را انتخاب کردند و سابقه انتشارات و ارجاع برای هر فرد را از سه سال قبل از دریافت جایزه با زمان بعد از آن مقایسه کردند. به گفته دکتر یوانیدیس، آمار مربوط به انتشارات مشخص می‌کند که هر مولفی چه مقدار کار (علمی) تولید می‌کند و آمار مربوط به ارجاع نیز کمیِّت تاثیرگذاری کارهای علمی در هر حوزه را مشخص می‌کند.

تیم تحقیقاتی او دریافت که برندگان نوبل بعد از دریافت این جایزه تقریبا به اندازه قبل از دریافت جایزه مقالات علمی منتشر کردند اما کارهای پس از دریافت جایزه نسبت به کارهای قبل از دریافت جایزه نوبل ارجاعات بسیار کمتری داشته است.

اما از سوی دیگر، دریافت کنندگان جایزه مک‌آرتور (بعد از دریافت جایزه) اندکی بیشتر مقاله منتشر کردند اما ارجاعات آنها تقریبا به همان اندازه سابق باقی ماند.

میزان ارجاعات برای هر مقاله برای هر دو گروه برندگان نوبل و مک آرتور بعد از برنده شدن جایزه کاهش یافت.

این محققان همچنین در مورد تحلیل سن دانشمندان مشخص کردند که برندگان هر دو جایزه که 42 سال یا بیشتر سن داشتند بعد از برنده شدن جایزه ارجاعات کمتری داشتند. برندگانی که 41 سال و کمتر سن داشتند بعد از دریافت جایزه مقالات بیشتری منتشر کردند و ارجاعات بیشتری هم داشتند. محققان در این ارتباط خاطرنشان کردند که این مساله نشان می‌دهد که سن دانشمندان در تاثیرگذاری علمی برندگان جوایز نقش دارد.

دکتر «هریت زوکرمان» جامعه‌شناس در دانشگاه «کلمبیا» می‌گوید: شهرت برندگان جایزه نوبل بیشترین تغییر را ایجاد می‌کند. دیگران در حوزه کاری آنها و خارج از آن اغلب با برندگان نوبل مانند سلبریتی برخورد می‌کنند یا کسانی که نظر آنها در مورد همه چیز اهمیت دارد. این وضعیت خیلی موجب پرت شدن حواس و از دست رفتن تمرکز کاری می‌شود.

یک علت دیگر که موجب می‌شود برندگان جوایز نوبل تاثیرگذاری کمتری داشته باشند این است که احساس می‌کنند در یک حوزه تحقیقاتی به اوج کار رسیده‌اند و باید وارد حوزه دیگری شوند.

دکتر یوانیدیس خاطرنشان کرد: علم بهترین چیزی است که می تواند برای انسان ها روی بدهد اما چگونگی بهره‌برداری بهتر از مزایای علم خود یک مساله علمی است.